حد قدر آسمان

بسیاری از منجمان برای رصد ستارگان به اطراف شهرهای بزرگ و در کنار روستاها سفر می‌کنند تا به آسمان مناسب کارشان دست پیدا کنند.آسمان شب در مناطق مختلف از لحاظ کیفیت متفاوت است، برای مقایسه آسمان‌های مختلف با یکدیگر و همچنین میزان تاریکی نیاز به متغییرها و کمیت‌هایی داریم.در نجوم روش‌ها و کمیت‌های زیادی برای سنجش کیفیت آسمان شب وجود دارد که یکی از آن‌ها حد قدر آسمان می‌باشد. قدر ظاهری کم نورترین ستاره‌ای که می‌توان با چشم غیرمسلح دید را حد قدر آسمان گویند.هرچه آسمان شب تاریک‌تر باشد حدقدر افزایش میابد.به عنوان نمونه حدقدر آسمان شهری هم‌چون اصفهان 0/4+می‌باشد.در چنین آسمانی از آسمان شب فقط چند ده ستاره با چشم دیده می‌شود، راه شیری پیدا نخواهد بود و برخی از صورفلکی همچون حوت،خرچنگ و…دیده نمی‌شوند.در صورتی که حدقدر آسمان از 4/5 فراتر رود،راه شیری قابل رویت خواهد بود و در صورتی که حد قدر آسمان به بیش از شش برسد،شما در آسمان خوبی برای رصد قرار دارید.هر چه میزان آلودگی نوری بیشتر باشد، آسمان روشن‌تر شده و حدقدر آسمان کاهش میابد. در مورد آلودگی نوری در شماره‌های آینده مطالب مفیدی را آموزش خواهم داد.برای یافتن آسمانی با حد قدر بالای شش باید از شهرهای بزرگ حداقل پنجاه کیلومتر و از شهرهای کوچک نیز حداقل ده کیلومتر فاصله داشته باشید.در چنین آسمانی راه شیری به وضوح دیده می‌شود و حتی برخی از اجرام غیرستاره‌ای نیز با چشم غیرمسلح دیده می‌شوند.برخی از مناطق بسیار تاریک نیز وجود دارند که حدقدری در حدود هفت دارند.این گونه مکان‌ها بهشت منجمان محسوب می‌شوند.در چنین مناطقی شما می‌توانید سایه خودتان را از نور سیاره زهره و گاهی حتی از نور سیاره مشتری ببینید.آسمان چنین مناطقی بدون آلودگی نوری می‌باشد.با تلسکوپی کوچک می‌توانید ساختار بسیاری از اجرام غیرستاره‌ای را مشاهده کنید. نکته‌ای که وجود دارد، این است که حدقدر آسمان به تنهایی معیار مناسبی برای سنجش کیفیت آسمان نمی‌باشد.چرا که آمادگی و توانایی چشم رصدگران با هم متفاوت است.ممکن است رصدگری برای یک منطقه حدقدری بدست آورد که با فرد دیگر در همان منطقه فرق کند.لذا باید از روشی استفاده کرد تا با سنجش چندیدن پارامتر مختلف،خطاها را کاهش داد. در شماره بعدی یکی از این روش‌ها را توضیح خواهیم داد.در صورتی که می‌خواهید حد قدر آسمان یک منطقه را اندازه‌گیری کنید به چند نکته مهم توجه کنید:

1-هیچ منبع نوری مستقیما به چشمانتان نتابد و حداقل نیم الی یک ساعت در تاریکی قرار گیرید.

2-ماه، در آسمان نباشد که نورش بر کار شما تاثیر بگذارد.

3-حتما از آغاز شب یک ساعت گذشته باشد و به سپیده دم نزدیک نباشد.

4-هوا ابری یا غبارآلود شدید نباشد.

روش ساده تعیین حد قدر آسمان: یکی از ساده‌ترین روش‌های تعیین حد قدر آسمان،شمارش تعداد ستارگان در نواحی خاصی از آسمان است. بدین صورت که برخی از نواحی صورت‌های فلکی برای سنجش حدقدر تعیین شده اند.با شمارش ستارگان درون این نواحی و مطابقت آن با جدول آن ناحیه، حدقدر بدست می آید.هرچه بیشتر تمرین کنید خطای شما کمتر و نتیجه دقیق‌تر خواهد شد.حتما در هنگام شمارش از نگاه گوشه چشم استفاده کنید و در شمارش عجله نکنید.ستارگان رِئوس نواحی و در مرزهای نواحی تعیین شده را نیز بشمارید.در شکل زیر یکی از این نواحی را به همراه جدول مربوطه آورده شده است.

نوشته استاد گرامی اقای سهراب علیدوستی