سفر ماه را در شش ضلعی زمستانی تماشا کنید!!
میتوانید سفر ماه را از میان گروهی از ستارهها یا صورتوارهای با عنوان “شش ضلعی زمستانی” مشاهده کرد.
Winter Hexagon, image: Stellarium software
برخی از شگفتانگیزترین چیزها در مورد تماشای آسمان، شانسهایی است که میتوانیم بوسیله آن جهان را در عمل ببینیم. حتی اگر اشیا منفرد ثابت و بدون تغییر به نظر برسند، میتوانیم ریتمها و رقصهای ظریف بین آنها را مشاهده کنیم.
چگونه ماه از شش ضلعی زمستان عبور میکند؟
در ابتدای ماه نوامبر، میتوانیم این رقص را در شش ضلعی زمستانی تماشا کنیم، زیرا ستارههای مشهور زمستانی دوباره دوست دارند مانند دوستان قدیمی شب را در یک مهمانی پایان سال بگذرانند.
در حالی که این اتفاق میافتد، یک جادوی اضافی نیز وجود دارد. ما نه تنها دوباره جبار، جوزا و ثور را میبینیم، بلکه ماه را نیز در حال رقصیدن در میان این صورتهای فلکی میبینیم.
دایره زمستانی (یا چندضلعی) یا شش ضلعی، یکی از 88 صورت فلکی آسمان نیست. صورتواره یا صورتواره فلکی در اخترشناسی به مجموعه دو یا چند ستاره گفته میشود که از دید ناظر زمینی الگوی بارزی را تشکیل داده، ولی صورت فلکی تلقی نمیشوند. صورتواره میتواند بخشی از یک یا چند صورت فلکی باشد.
درگفت و شنود روزانه، تمایز آشکاری میان «صورت فلکی» در مفهوم الگوی ستارهای و «صورت فلکی» در مفهوم یک منطقه از آسمان موجود نیست ولی در سیستمهای مدرن ستارهشناسی صورتهای فلکی مورد استفاده، مفهوم دوم را دارد. برای مثال صورتواره ستارگان دب اکبر شامل هفت ستاره درخشان است و از نظر صورتهای فلکی هم از سوی انجمن بینالمللی اخترشناسی خرس بزرگ شناخته شده است.
همانند صورتهای فلکی، صورتوارهها را هم ستارگانی پدید میآورند که؛ هرچند از دیدگاه زمینی همسایه و وابسته به یکدیگرند، به راستی در بیشتر موردها، هیچ گونه پیوندی با هم ندارند و هرکدام از آنها دوری ویژه و بسیار متفاوتی از زمین و از یک دیگر دارند.
شکلهای سادهای که از چند ستاره درست شدهاند شناسایی صورتوارهها را در پهنای آسمان آسان میکند و بنا بر این صورتواره ها؛ به ویژه برای کسانی که میکوشند خود را با آسمان شب آشنا سازند، پدیدههایی بسیار سودمند و دلپذیر هستند.
دایره زمستانی (شش ضلعی) شامل شش ستاره با قدر 1 در 6 صورت فلکی مجزا است:
کاپلا (Capella) – درخشانترین ستاره در صورت فلکی ارابهران
پولوکس ـ (Pollux) درخشان ستاره در صورت فلکی دوپیکر
کاستور (Castor)- دومین ستاره درخشان در صورت فلکی دوپیکر
شعرای شامی ـ (Procyon) درخشان ترین ستاره در صورت فلکی سگ کوچک
سیریوس ـ درخشانترین ستاره در صورت فلکی سگ بزرگ
رجلالجبار ـ (Rigel) ستاره درخشان در صورت فلکی شکارچی
الدبران ـ (Aldebaran) ستاره درخشان در صورت فلکی برج ثور
از لحاظ فنی، کاستور یک ستاره 2تایی است، اما این درخشانترین ستاره دوتایی در آسمان است. در نزدیکی مرکز دایره، ستاره قرمز درخشان ابطالجوزا را میتوانید میبینید.
نمودارهای صورت فلکی را از طریق لینک اتحادیه بینالمللی نجوم (IAU) میتوانید مشاهده کنید:
https://www.iau.org/public/themes/constellations/
دایره زمستانی (یا شش ضلعی) حاوی صورتواره دیگر شناخته شده به عنوان مثلث زمستانی است. مثلث زمستانی یکی از صورتوارههای نیمکره جنوبی آسمان است. مثلث زمستانی از سه ستاره معروف و درخشان ابط الجوزا (صورت فلکی شکارچي) شباهنگ (صورت فلکی سگ بزرگ) و شعرای شامی (صورت فلکی سگ كوچك) تشکیل میشود. تصویر از SouledOut.org.
دایره زمستانی یا شش ضلعی با رنگ آبی مشخص شده است. مثلث زمستانی با رنگ قرمز مشخص شده است. تصویر از طریق Wikimedia Commons.
شاید به خاطر بیاورید شش ضلعی زمستانی یک صورتواره بزرگ از شش ستاره قدر اولی است که از اواسط پاییز در آسمان شب ظاهر میشوند تا آخرین آنها غروب بهار در غرب محو میشود. میتوانید در خلاف جهت عقربههای ساعت در اطراف شش گوش نام همه ستارههای آن را یاد بگیرید: Capella ، Castor ، Pollux ، Procyon ، Sirius ، Rigel و Aldebaran. (توجه داشته باشید كه كاستور كاملاً ستاره با قدر یک نیست ؛ با این وجود، تقریباً به اندازه Pollux درخشان است.
در نوامبر 2020 در یک دوره چهار شبه از شش ضلعی زمستان عبور می کند – هر ماه یک بار روند فصلی این پدیده را میتوانید بررسی کنید.
Sky & Telescope
وقتی ماه به دور زمین میچرخد، هر روز حدود 50 دقیقه بعد طلوع میکند. ما این حرکت روزانه را به عنوان جهشی به سمت شرق نسبت به ستارگان در حدود 13 درجه میبینیم و فازهای ماه نیز تغییر میکنند. شش ضلعی، هر چند بسیار بزرگ است! عرض آن تقریباً 45 درجه است. بنابراین، حتی با این پرشهای بزرگ، از زمان عبور ماه در نزدیکی ثورحدود چهار شب طول میکشد تا از یک طرف به آن طرف دیگر بروید. با گذشت هفته، سرانجام نزدیکترین همسایه ما از شش ضلعی از نزدیکی Castor & Pollux، دوقلوهای Gemini عبور میکند.
در ابتدای سفر ، ماه در نزدیکی Aldebaran در بالای خوشه Hyades به شکل “V” قرار میگیرد و خوشه Pleiades (M45) در فاصله کمی از آن قرار دارد. همانطور که شب ها طی میشود، ماه را میبینیم که از ثور عبور میکند، دقیقاً از بالای سر جبار عبور کرده و سپس به جوزا میرسد. بالاخره ماه از گوشه ششم نزدیک Pollux خارج میشود. تماشای حرکت ماه در حالی که با آن ستارهها آواز میخواند، همیشه لبخند بر لب من مینشاند.
Winter Hexagon – deep sky objects, image: Stellarium
Winter Hexagon – deep sky objects, image: Stellarium
ترجمه: سارا سیدحاتمی
منبع:
WATCH THE MOON JOURNEY ACROSS THE WINTER HEXAGON
BY: SCOTT LEVINE NOVEMBER 2, 2020
https://skyandtelescope.org/astronomy-news/watch-moon-winter-hexagon/
Moon and Winter Circle March 3 and 4
Posted by Bruce McClure in TONIGHT | March 3, 2020
https://earthsky.org/tonight/moon-points-the-way-to-the-winter-circle
Winter Hexagon
March 13, 2016 by admin
https://www.constellation-guide.com/winter-hexagon/