آیا می‌توانید آبگردان بزرگ را در پاییز ببینید؟
اگر شما در عرضهای بالاتر از 41 درجه شمالی هستید، ستاره‌ای آبگردان بزرگ جزو ستاره های پیراقطبی هستند در آسمان شما همواره حضور دارند. در عرض جغرافیایی به غیر از این، آبگردان بزرگ در عصر پاییز زیر افق شما قرار دارد.
ستاره‌های پیراقطبی (Circumpolar stars) یا ستاره‌های همواره‌پیدا (اَبدیّة الظهور) یا خُسّان، ستاره‌هایی هستند که در یک عرض جغرافیایی خاص بر روی زمین، هیچگاه غروب نمی‌کنند، مانند ستاره قطبی و ستارگان آبگردان بزرگ و ذات الکرسی. در واقع به دلیل نزدیکی آنها به یکی از قطبهای سماوی، این ستارگان هرگز طلوع و غروب نمی‌کنند. بنابراین ستاره پیراقطبی در تمام طول شب و در تمام شب‌های سال قابل رویت است. ستارگان پیراقطبی درون یک دایره پیراقطبی (circumpolar circle) هستند.
مطمئناً تشخیص آن آسان است، اما گاهی اوقات آبگردان بزرگ در آسمان شمالی کم‌ارتفاع است یا اصلاً قابل مشاهده نیست.
آریل آتیانزا در ایکالویت ، نوناووت، کانادا، در 30 سپتامبر سال 2020 میلادی، آبگردان بزرگ و شفق قطبی را به تصویر کشید.
اینجا در نیمکره شمالی پاییز فرا رسیده است. هوا سرد است و شبها طولانی می‌شوند. شاید شما یک عصر پاییز در بیرون ایستاده‌اید و به دنبال آبگردان بزرگ هستید؟ این صورتواره شاید مشهورترین الگوی ستاره‌ای باشد و – برای کسانی که در عرضهای جغرافیایی 41 درجه شمالی یا دورتر شمال قرار دارند – پیراقطبی است یا همیشه بالاتر از افق شمالی واقع شده است. اگر اگر در عرضهای جغرافیایی کمتر از این عرض جغرافیایی باشید، اکنون هنگام غروب آبگردان بزرگ را در هنگام عصر نخواهید یافت. در پاییز، آبگردان بزرگ در ساعات شب زیر افق شما قرار دارد.
برای به یاد آوردن بهترین زمانها برای مشاهده آبگردان بزرگ در شب، این عبارت را بخاطر بسپارید: بهار در بالا و پاییز در پایین. دلیل آن این است که آبگردان بزرگ عصرهای بهاری در آسمان سرسو می‌درخشد اما عصرهای پاییزی نزدیک به افق می‌درخشد.
اگر در شمال ایالات متحده، کانادا یا در یک عرض جغرافیایی مشابه قرار دارید، آبگردان بزرگ برای شما پیراقطبی بوده و همیشه بالاتر از افق قرار دارد. این تصاویر تقریباً در ساعت 9 شب موقعیت آن را نشان می‌دهد. به وقت محلی 20 آوریل (بالا)، 20 ژوئیه (غرب یا چپ)، 20 اکتبر (پایین) و 20 ژانویه (شرق یا راست). فقط کافی است “بالا و پایین” را برای آبگردان بزرگ در آسمان شمالی بخاطر بسپارید. عصرهای بهاری در شمال شرقی صعود می‌کند و عصرهای پاییزی در شمال غربی پایین می‌رود. تصویر از burro.astr.cwru.edu.
غروب عصرهای پاییزی از 41 درجه یا دورتر عرض شمالی، در شمال دیده می‌شود. مثل همیشه ، 2 ستاره بیرونی در کاسه آبگردان بزرگ به ستاره قطبی یا ستاره شمالی اشاره میکنند.
بنابراین ممکن است اکنون قادر به دیدن آبگردان بزرگ نباشید. اما می‌توانید به آن فکر کنید. آیا می‌دانید فواصل ستاره‌های آبگردان بزرگ چیز جالبی را درباره آنها نشان می‌دهد؟ پنج تا از این هفت ستاره در فضا رابطه فیزیکی دارند. این امر همیشه درباره الگوهای گنبد آسمان ما صدق نمی‌کند. بیشتر الگوهای ستاره‌ای از فواصل بسیار متفاوت ستارگان نامربوط تشکیل شده‌اند.
آبگردان بزرگ در ماه اکتبر توسط مارک توسو از وب سایت AncientSkys.com.
پنج ستاره مراق(Merak )، عناق(Mizar )، جون(Alioth )، مغرز (Megrez) و فخذ (Phecda) بخشی از یک گروه تک ستاره‌ای هستند. آنها احتمالاً از یک ابر گاز و گرد و غبار با هم متولد شده‌اند و هنوز هم به عنوان یک خانواده در کنار هم زندگی میکنند.
دو ستاره دیگر دبه ( Dubhe) و قائد (Alkaid) هیچ ارتباطی با یکدیگر و 5 ستاره دیگر ندارند. در اینجا فاصله ستاره‌های آبگردان بزرگ را مشاهده می‌کنید:
Alkaid 101 سال نوری
Mizar 78 سال نوری
Alioth 81 سال نوری
Megrez 81 سال نوری
Phecda 84 سال نوری
Dubhe 124 سال نوری
Merak 79 سال نوری
Dubhe و Alkaid در مسیری کاملاً متفاوت از پنج ستاره دیگر حرکت میکنند.
و به همین دلیل است – – میلیونها سال بعد – آبگردان بزرگ شکل معروف آبگردان مانند خود را از دست خواهد داد.
ستاره شناسان دریافته اند که ستارگان آبگردان بزرگ (به استثنای ستاره دبه و ستاره الکاید) به گروه ستاره هایی معروف هستند که به عنوان خوشه متحرک بزرگ خرس شناخته می شوند. در اینجا ستارگان آبگردان بزرگ، در فواصل مختلف از زمین، توسط AstroPixie نشان داده شده اند.
غروب و آبگردان بزرگ در افق یک عصر اکتبر. Kurt Zeppetello این تصویر را در سال 2015 گرفت.
ترجمه: سارا سیدحاتمی
منبع:
Can you see the Big Dipper in autumn?
Posted by Deborah Byrd in ASTRONOMY ESSENTIALS | October 3, 2020