چه چیزی بر روی ماه، چشمک می‌زند؟

پدیده ماه گذرا، توجه ستاره شناسان را برای قرن‌ها به خود جذب کرده است. در حال حاضر با تشکر از دانشمندانی مانند هاکان کایال، ممکن است موفق به پیدا کردن چیزی باشیم که باعث می‌شود که این نور عجیب و غریب در نزدیک همسایه آسمانی ما مشاهده شود.

حداقل یک هزار سال است که شاهدینی بر رویت پدیده ماه گذرا – چشمکهای غیرمعمول و دیگر نورها- در ماه وجود دارند. با این حال این پدیده هنوز هم مرموز هستند. در حال حاضر دانشمندی آلمان با استفاده از یک تلسکوپ جدید در تلاش برای حل رمز و راز این پدیده است.

نمونه ای از “چشمک یا درخشش ماه” یا ماه گذرا (TLP) – در 15 نوامبر 1953 در نزدیکی ترمیناتور ماه یا مرز بین روشنایی و تاریکی روی ماه توسط لئون اچ استوارت در تولسا، اوکلاهما دیده شده است. او  چشمک یا درخشش ماه را با یک تلسکوپ 8 اینچ به تصویر کشیده است. تصویر از لئون استوارت.

با وجود اینکه ماه بسیار نزدیک است و توسط فضاپیماهای رباتیک و فضانوردان انسانی بازدید شده است، ماه هنوز هم می‌تواند یک مکان مرموز باشد. معماهایی هنوز هم در ارتباط با همسایه نزدیک ما وجود دارد، از جمله اینکه چشمک یا درخششهای غیرمعمول نور و دیگر پدیده‌های نوری در سطح آن مشاهده می‌شود. این پدیده نمایش نورها – که همچنین به عنوان Phenomena Transient Lunar (TLP) یا پدیده ماه گذرا شناخته شده است – قرنها دیده شده، اما هنوز به طور کامل توضیح داده نشده است. اخیرا یک استاد آلمانی مطالعات جدید خود را به منظور کشف کردن این پدیده‌های جادویی جذاب ارائه کرده است.

هاکان کایال استاد فناوری فضایی در جولیوس-ماکزیمیلانس-دانشگاه وورتزبورگ (JMU) در بایرن آلمان است. او می‌خواهد جوابی برای این پدیده‌های نوری متفاوت پیدا کند. او و تیمش یک تلسکوپ جدید در یک رصدخانه خصوصی در اسپانیا ساخته‌اند. تلسکوپ جدید در آوریل 2019 کارش را آغاز کرد. این تلسکوپ در ناحیه روستایی دور از آلودگی نوری در حدود 60 مایلی (100 کیلومتری) شمال سویل قرار دارد. کایال در مورد اینکه چرا این تلسکوپ در اسپانیا واقع شده است، گفت:

شرایط آب و هوایی بهتری برای مشاهده ماه از آلمان وجود دارد.

تلسکوپ دارای دو دوربین است که ماه را مشاهده می‌کند و از راه دور توسط JMU در آلمان کنترل می‌شود. اگر یک درخشش یا سایر منبع نور توسط هر دو دوربین تشخیص داده شده باشد، دوربین‌ها اقدامات دیگری از تلسکوپ را انجام می‌دهند. عکس‌ها و ویدیوها به طور خودکار گرفته و ضبط می‌شوند و ایمیلی به کایال و تیم او ارسال می‌شود.

نمای نزدیک از TLP “پدیده ماه گذرا” که توسط لئون استوارت در سال 1953 دیده شده است. تصویر از لئون استوارت.

تلسکوپ ماه در رصدخانه اسپانیا. تصویر از Hakan Kayal / Universität Würzburg.

نرم افزاری که توسط کایال و تیمش در تلسکوپ مورد استفاده قرار می‌گیرد، هنوز در حال اصلاح است. در نهایت، فناوری هوش مصنوعی در آن اعمال خواهد شد – تخمین زده می‌شود که یک سال دیگر برای تکمیل آن زمان لازم است، به طوری که پس از آن سیستم به تدریج فرق بین درخشش ماه در تلسکوپ یا از اجسامی مانند پرندگان و هواپیما را تشخیص می‌دهد.  ماهواره‌های استارلینگ اسپیس ایکس، همچنین ممکن است دردسری برای تیم  کایال باشند. کاهش هشدارهای دروغین، هدف کلیدی برای کایال می‌باشد. او بعدا مایل به استفاده از همان نوع دوربینها در مدار ماهواره‌ای زمین است که در آن هیچ نوع دخالت جو زمین وجود ندارد. کایال گفت:

پس از آن، از اختلالات ناشی از جو زمین راحت خواهیم شد.

هنگامی که یک درخشش یا سایر پدیده‌های درخشان شناسایی می‌شود، نتایج آن‌ می‌تواند با سایر تلسکوپ‌های مورد استفاده توسط آژانس فضایی اروپا مقایسه شود. با توجه به گفته‌های کایال:

چیزی که دیده می‌شود، می تواند تایید شود.

نقشه برخی از نقاط “TLP” در ماه. تصویر از  Dan Heim / Sky Lights.

مشاهدات غیر قابل تأیید پدیده‌های ماه گذرا برای قرن‌ها گزارش شده است. یکی از اولین مشاهدات ثبت شده در 18 ژوئن 1178 اتفاق افتاد، زمانی که پنج و یا تعداد بیشتری از راهبان کانتربوری، “درخشش کوتاهی” را در ماه پس از غروب خورشید گزارش دادند.

توضیحات احتمالی برای TLP چیست؟

یکی از مشکلات پیدا کردن توضیحات برای پدیده ماه گذرا، این است که اکثر گزارشها تنها توسط یک ناظر یا از یک مکان بر روی زمین انجام می‌شود و تأیید صحت آن دشوار است.

گفته می‌شود که نظریه‌های فعلی در مورد علت پدیده ماه گذرا شامل: تصاعد گاز، اثر برخوردی، پدیده های الکترواستاتیکی و شرایط مشاهده نامطلوب در جو زمین است. طبق گفته کایال، حداقل برخی از آنها احتمالا ناشی از گازهایی می‌باشد که منعکس کننده نور خورشید می‌باشند که از سطح ماه فرار می‌کنند.

فعالیت‌های لرزه‌ای نیز در ماه مشاهده شده است. هنگامی که سطح حرکت می‌کند، گاز هایی که منعکس کننده نور خورشید می‌توانند از داخل ماه فرار کنند. این واقعه، این پدیده‌های درخشان را توضیح می‌دهد که بعضی از آنها ساعتها ادامه می‌یابند.

علاوه بر این، ما می‌دانیم که برخی از درخششها احتمالا ناشی از اثرات برخورد شهابی است که هنوز هم در ماه اتفاق می‌افتد. یکی از این رویدادهای احتمالی در شب 20-21 ژانویه 2019 دیده شد که یک شهاب سنگ در طول یک ماه گرفتگی کامل به سطح ماه برخورد کرد. این پدیده در عکسها و ویدیو هایی ثبت شده بود و همچنین افرادی که مشغول تماشای گرفت بودند، این برخورد را مشاهده کرده بودند. این رخداد، اولین نمونه شناخته شده چنین درخششهایی بود که در طی یک گرفت رخ داده است.

درخشش در ماه قرمز، ناشی از برخورد شهاب سنگ! تصویر از  گرگ هوگان در کتلین، جورجیا.

پاتریک مور، ستاره شناس، در سال 1968 با عنوان « کاتالوگ پدیده ماه گذرا R-277 را در بین سالهای1540 تا 1966طبقه‌بندی کرد.

در دهه 1960، ناسا تحقیقات خودش را درباره TLP به نام پروژه مون بلاینک انجام داد.

در طول ماموریت کلمنتاین ناسا به ماه در سال 1994، چندین رویدادی گزارش شد، که چهار مورد از آن عکسبرداری شده است. اما بعدا تجزیه و تحلیل نشان داد تفاوت‌های قابل تشخیص در سایت هایی که رویدادها دیده شدند؛ وجود نداشت.

پروژه Lunascan در دهه 1990 و 2000s نیز لیست‌های TLP، ارایه کرد(http://www.astrosurf.com/lunascan/).

در حالی که این رمز و راز هنوز به طور کامل حل نشده است، به نظر می‌رسد که احتمالا بیش از یک علت برای TLP وجود دارد. اثرات ناشی از برخورد شهابی، همانطور که دیده می‌شود، یکی از این علتها هستند، اما همه گزارش‌های مشاهده شده را توضیح نمی‌دهند. علل دیگر ممکن است اشاره به فعالیت ژئولوژیکی باقی مانده در ماه داشته باشند، حتی اگر ماه به عنوان یک جهان مرده در نظر گرفته شده باشد.  بود که ببینیم دانشمندان چه چیزی را در آینده نزدیک پیدا خواهند کرد.

هاکان کایال در کنار تلسکوپ ماه ایستاده است. تصویر Tobias Greiner/Universität Würzburg

ترجمه: سارا سیدحاتمی

منبع:

What causes flashes on the moon?

Posted by Paul Scott Anderson in ASTRONOMY ESSENTIALS | SPACE | June 16, 2019

https://earthsky.org/astronomy-essentials/moon-flashes-transient-lunar-phenomena