کاوشگرهای منظومه شمسی: بخش سوم مریخ (قسمت اول)
مریخ چهارمین و آخرین سیاره سنگی سیاره منظومه شمسی است که در مداری طولانیتر و با سرعتی کمتر از زمین درحال چرخش به دور خورشید میباشد. هر بار گردش این سیاره به دور خورشید تقریبا 687 روز زمینیطول میکشد (یک سال مریخی). یک شبانه روز در مریخ 24 ساعت و 37 دقیقه و 22 ثانیه است.قطر مریخ کمی بیش از نصف قطر زمین بوده و برابر 6792 کیلومتر میباشد. مریخ به مانند زمین دارای انحراف محوری است که البته کمی از انحراف محوری زمین بیشتر بوده و معادل 19.25درجه می باشد که نشان از وجود فصلهای متفاوت در مریخ به مانند زمین، اما با طول زمانی تقریبا دو برابر است. مساحت سطح مریخ تقریبا برابر مساحت خشکیهای سطح زمین میباشد. بلندترین کوه منظومه شمسی با نام المپوس با ارتفاعی حدود 26 کیلومتر و پهنای 600 کیلومتر در این سیاره می باشد.
مریخ مانند زمین جو داشته اما ترکیب آن با جو زمین بسیار متفاوت است. تقریبا تمام جو مریخ از گاز دیاکسید کربن تشکیل شده است و فشار جو آن یک صدم جو زمین میباشد. با این حال جو مریخ به نسبت فعال بوده و نشانههای این فعالیت را میتوان به صورت طوفانهای عظیم گرد و غبار و گرد بادهای سطحی مشاهده نمود.
در قرن 19 میلادی دقت تلسکوپهای زمینی به مقداری افزایش یافت که امکان دیدن جزئیات سطح سیارات مهیا شد. ستارهشناسایتالیاییجیووانیشیاپارلی با یک تلسکوپ 22 سانتیمتری به رصد مریخ پرداخت و نقشهای از عوارض سطحی منتشر نمود که نشان دهنده مناطقی با نام کانالی بود که طولانی بوده و عوارضی شبیه رودخانههای زمینی داشتند و او نام رودخانههای زمینی را بر آنها نهاد. این عوارض که بعدها مشخص شد یک توهم نوری بوده در انگلیسی با کلمه کانال اشتباه گرفته شد.
نقشه شیاپارلی از رودخانه های مریخی
رصدهای بعدی توسط پرسیوال لاول توسط تلسکوپی 30 و 45 سانتیمتری در مقابلههای بعدی انجام شد. او کتابهای متعددی درباره مریخ و زندگی روی سیاره منتشرکرد که تأثیر زیادی بر عموم گذاشت.
تغییرات فصلی در مریخ و بزرگ و کوچک شدن پوششهای قطبی سیاره این باور عمومی را بوجود آورده بود که در مریخ حیات وجود دارد و این سیاره دارای دریاچههای بزرگ و پوشش گیاهی میباشد. در سالهای بعد و با رصدهای بیشتر با تلسکوپ های بزرگتر هیچ کانالی مشاهده نگردید اما هنوز بحث بر سر وجود حیات در مریخ گرم بود.
بدین صورت مریخ تبدیل به هدف مهمی برای کاوشگرهای زمینی پس از شروع عصر فضا گردید.
ماموریت های اولیه:
بینسالهای 1960 و 1969، اتحاد جماهیر شوروی، 9 کاوشگر را به سمت مریخ پرتاب کرد که همگی در رسیدن به مریخ ناکام بودند.
-) برنامه مارسM1 اولین تلاش اتحاد جماهیر شوروی در خصوص کاوشهای بین سیارهای بود که 2 کاوشگر به صورت همزمان در سال 1960 پرتاب شدند، اما بعلت نقص فنی در موشک بالا برنده با شکست مواجه شد.
-) کاوشگر مریخ 1962A که جهت پرواز از فراز سیاره سرخ طراحی شده بود در اکتبر سال 1962 توسط اتحاد جماهیر شوروی به سمت مریخ پرتاب شد و نیز کاوشگر مریخ 1962B که اولین مریخ نشین تاریخ بود در ماه دسامبر همان سال پرتاب گردید که در دو کاوشگر بعلت نقص فنی در مدار زمین نتوانستند در مدار صحیح جهت حرکت به سمت مریخ قرار گیرند.
-) کاوشگر مارس 1 که در سال 1962 به سمت مریخ پرتاب شده بود اولین کاوشگری بود که به مدار سیاره سرخ رسید. این کاوشگر از فاصله 11000 کیلومتری سطح سیاره عبور کرد و علاوه بر ارسال عکس از سطح سیاره، اطلاعاتی در خصوص تشعشع کیهانی، میکروشهاب سنگ ها، میدان مغناطیسی مریخ، ساختار اتمسفر و ترکیبات اورگانیک احتمالی به زمین ارسال نمود. کاوشگر مارس 1 در 21 مارس سال 1963 و در حالتی که در فاصله بیش از 106 میلیون کیلومتری زمین قرار داشت بعلت نقص در سیستم ارتباطی از دست رفت.
-) در سال 1964 برنامه هر دو کاوشگر زوند که برای بررسی سیاره مریخ پرتاب شده بودند با شکست مواجه گردید.
-) برنامه ارسال دو کاوشگر 5 تنی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1969 به علت مشکلات فنی در بخش موشک پرتاب کننده از برنامه خارج شدند.
در بخش بعدی به اکتشافات انجام شده در دهه 70 میلادی خواهیم پرداخت.
تهیه و تنظیم : آرش زمانپور
کاوشگرهای منظومه شمسی: بخش سوم مریخ (قسمت اول)