مریخنورد روزالیند فرانکلین: یافتن حیات در مریخ ممکن است آسان باشد
ریزش سنگها و سیلهای باستانی میتوانستند مواد آلی را به منطقهای آورده باشند که مریخنورد روزالیند فرانکلین در مریخ کاوش خواهد کرد و یافتن آثار حیات باستانی احتمالی را آسانتر کنند.
تصویر هنری از مریخنورد روزالیند فرانکلین. این مریخنورد در سال ۲۰۲۸ پرتاب خواهد شد و به دنبال شواهدی از حیات باستانی در منطقه اوکسیا پلانوم در مریخ خواهد گشت. یک مطالعه جدید نشان میدهد که ریزش سنگ و سیلهای باستانی ممکن است مواد آلی را به محل فرود آورده باشند. در این صورت، یافتن نشانههای زیستی احتمالی بدون نیاز به سفر زیاد برای مریخنورد آسانتر خواهد شد. تصویر از ESA.
مریخنورد روزالیند فرانکلین آژانس فضایی اروپا در سال ۲۰۲۸ به مریخ پرتاب خواهد شد. این مریخنورد به دنبال شواهدی از حیات باستانی در منطقه اوکسیا پلانوم خواهد گشت.
مواد حیاتی میتوانند از آنچه دانشمندان در ابتدا تصور میکردند، به جایی نزدیکتر باشند که مریخنورد فرود خواهد آمد. ریزش سنگها و سیلهای باستانی میتوانستند مواد آلی را به محل فرود نزدیک کنند، جایی که مریخنورد میتواند به راحتی از آنها نمونهبرداری کند.
چگونه مریخنورد روزالیند فرانکلین میتواند حیات باستانی را در مریخ پیدا کند
مریخنورد روزالیند فرانکلین آژانس فضایی اروپا قرار است در سال ۲۰۲۸ به مریخ پرتاب شود. این مریخنورد به دنبال شواهدی از حیات گذشته در اوکسیا پلانوم مریخ، دشت بزرگی غنی از مواد معدنی رسی خواهد گشت که میلیاردها سال پیش در آب تشکیل شدهاند. اکنون، یک تیم بینالمللی از محققان در دو مطالعه جدید دریافتهاند که احتمال یافتن چنین شواهدی ممکن است حتی بهتر از آنچه باشد که قبلاً تصور میشد. آنها در ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۵ گفتند که فرآیندهای زمینشناسی طبیعی مانند ریزش سنگها و سیلهای باستانی میتوانستند سنگهای غنی از مواد آلی را به محل فرود مریخنورد نزدیک کنند.
بنابراین، مریخنورد ممکن است مجبور نباشد برای یافتن مواد حیات به دوردستها سفر کند. نیازی به گفتن نیست که این یک امتیاز بزرگ برای این ماموریت خواهد بود.
مریخنورد روزالیند فرانکلین بخشی از برنامه اگزومارس است. بخش دیگر، مدارگرد Trace Gas است که در سال ۲۰۱۶ پرتاب شد و هنوز در حال چرخش به دور مریخ است.
این مریخنورد به نام روزالیند فرانکلین، شیمیدان بریتانیایی و پیشگام تحقیقات DNA، نامگذاری شده است.
محققان یافتههای خود را در نشست مشترک EPSC-DPS 2025 در هلسینکی، فنلاند (۷ تا ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۵) ارائه کردند.
تصویری از مدارگرد شناسایی مریخ ناسا که ریزش سنگها را در اوکسیا پلانوم نشان میدهد. در اینجا، میتوانید ردهای به جا مانده از برخی از سنگهای غلتان را ببینید. تصویر از Aleksandra Sokolowska/ NASA/ HiRISE/ University of Arizona/ Europlanet.
سنگهای غلتان
دو راه وجود دارد که مواد آلی میتوانند به محل فرود مریخنورد نزدیک شوند. اول، سنگهایی در حال ریزش سنگ هستند. مدارگرد شناسایی مریخ ناسا توانسته بسیاری از این سنگها را از مدار ببیند. قطر آنها از کمتر از 2.5 متر (8 فوت) تا حدود 8 متر (26 فوت) متغیر است. محققان با استفاده از الگوریتمهای یادگیری عمیق، 48 سنگ ریزش از این نوع را در مجاورت محل فرود مریخنورد پیدا کردند. الکساندرا سوکولوفسکا از دانشگاه براون در رود آیلند نویسنده اصلی مقاله اول است. او گفت:
ما دلایلی داریم که باور کنیم ریزشهای سنگ جدید میتوانند بسیار رایج باشند. احتمالاً سنگ ریزشهای بیشتری در انتظار کشف هستند، زیرا پیگیریهای دستی ما در مناطق کوچک، سنگ ریزشهای بسیار بیشتری را نسبت به جستجوی نیمهخودکار ما در کل منطقه اوکسیا پلانوم نشان داد.
کشف سنگ ریزشها در اوکسیا پلانوم این امکان هیجانانگیز را برای مریخنورد فراهم میکند تا تنوع نمونههای خود را با موادی افزایش دهد که در غیر این صورت غیرقابل دسترس بودند.
این سنگها – از تپهها، دیوارههای دهانه و دیگر صخرههای شیبدار – همچنین تا حدی از تابش شدید محافظت شدهاند که به سطح مریخ برخورد میکند. نکته قابل توجه این است که هر مولکول آلی موجود در آنها شانس بیشتری برای سالم ماندن دارد.
نمای رنگ کاذب (برای نشان دادن مواد معدنی مختلف) از لبه یک دهانه در اوکسیا پلانوم، از مدارگرد شناسایی مریخ ناسا. در اینجا، مناطق آبی روشن و نارنجی رسوبات رس متفاوتی را نشان میدهند. تصویر از آنانیا سریواستاوا (دانشگاه وسترن انتاریو)/ ناسا/ HiRISE/ دانشگاه آریزونا/ Europlanet.
سیلهای باستانی
راه دیگری که مواد آلی میتوانستند به فضاپیمای روزالیند فرانکلین نزدیک شوند، شامل رسهایی است که توسط سیلهای باستانی حمل شدهاند. خاک رس برای حفظ مولکولهای آلی ایدهآل است و دیوارههای دهانه آتشفشان در اوکسیا پلانوم حاوی لایههای متعددی از خاک رس هستند. جالب اینجاست که دهانههای آتشفشانی در ارتفاعات پایینتر، لایههای ضخیمتری از خاک رس دارند و به طور کلی، ضخامت متوسط این لایهها در امتداد ارتفاعات باستانی به سمت شمال غربی اوکسیا پلانوم افزایش مییابد.
نویسنده اصلی مقاله دوم، آنانیا سریواستاوا از دانشگاه وسترن در انتاریو، کانادا، گفت:
این نتایج، به ویژه تغییر در ضخامت لایه، نشان میدهد که رسها ممکن است قبل از انتقال و رسوب در حوضه اوکسیا، از جای دیگری سرچشمه گرفته باشند.
اگر رسها در چندین پالس از مناطق مختلف منبع آمده باشند، میتوانند طیف وسیعتری از شرایط آب و هوایی باستانی مریخ را نسبت به آنچه ثبت کنند که قبلاً تصور میشد. این تنوع محیطها، این احتمال را که مولکولهای آلی تحت شرایط مطلوب حفظ شدهاند، بهبود میبخشد و شانس کشف هیجانانگیزترین کشف را تقویت میکند: سرنخهایی برای حیات فراتر از زمین.
الکساندرا سوکولوفسکا از دانشگاه براون، نویسنده اصلی مقاله اول، در مورد ریزش سنگها در اوکسیا پلانوم است. تصویر از الکساندرا سوکولوفسکا.
آنانیا سریواستاوا از دانشگاه وسترن کانادا، نویسنده اصلی مقاله دوم، در مورد رسها در اوکسیا پلانوم است. تصویر از دانشگاه وسترن.
در حال حاضر، روزالیند فرانکلین اولین ماموریت مریخنورد آژانس فضایی اروپا به مریخ است. و به طور خاص برای جستجوی آثار حیات باستانی طراحی شده است. این مریخنورد از پنلهای خورشیدی برای تأمین انرژی استفاده میکند و شامل ابزارهای زیر است:
CLUPI تصویربردار نمای نزدیک
Enfys طیفسنج مادون قرمز برای ExoMars
Ma_MISS تصویربردار چندطیفی مریخ برای مطالعات زیرسطحی
MicroOmega طیفسنج تصویربرداری مرئی به علاوه مادون قرمز
MOMA آنالیزور مولکولهای آلی مریخ
PanCam دوربین پانوراما
RLS طیفسنج رامان
WISDOM مشاهده یخ آب و رسوبات زیرسطحی در مریخ
به علاوه، این مریخنورد دارای یک مته نیز هست. این مریخنورد قادر خواهد بود نمونههایی را تا عمق 6.5 فوت (2 متر) جمعآوری کند. در آن عمق، هرگونه ماده آلی شانس بیشتری برای محافظت در برابر اشعه ماوراء بنفش قوی خورشید خواهد داشت.
این مریخنورد مانند همتایان ناسا، پرسویرنس و کیوریاسیتی، شش چرخ دارد. در مجموع، قادر به حرکت بین ۱۶۰ تا ۳۳۰ فوت (۵۰ تا ۱۰۰ متر) در روز خواهد بود. به علاوه، میتواند با چرخهایش در زمینهای دشوار حرکت کند. حرکت با چرخ، حرکت را حول محورها تنظیم میکند و ارتفاع و زاویه مریخنورد را نسبت به سطح تنظیم میکند. این حرکت، کشش بسیار خوبی را در خاکهای نرم و در شیبهای بلند ایجاد میکند. در نتیجه، مریخنورد قادر خواهد بود بر موانعی مانند سنگها، به بزرگی چرخهایش، غلبه کند.
همچنین، مشابه مریخنوردهای ناسا، روزالیند فرانکلین دو دوربین در جلو، در بالای یک دکل بلند، خواهد داشت.
همچنین از یک چتر نجات برای فرود استفاده خواهد کرد. در واقع، روزالیند فرانکلین از بزرگترین چتر نجات تا به امروز برای فرود و فرود خود، با عرض ۱۱۵ فوت (۳۵ متر) استفاده خواهد کرد.
نمای نزدیک از بخشی از اوکسیا پلانوم، جایی که روزالیند فرانکلین فرود خواهد آمد. تصویر از ناسا/ JPL/ دانشگاه آریزونا/ ESA.
محل فرود در اوکسیا پلانوم
اوکسیا پلانوم یک دشت حاوی خاک رس به عرض ۱۲۴ مایل (۲۰۰ کیلومتر) است که در داخل چهارضلعی اوکسیا پالوس در مرز شرقی کرایس پلانیتیا واقع شده است. فرودگر وایکینگ ۱ ناسا در سال ۱۹۷۶ در کرایس پلانیتیا فرود آمد. این دشت بین کانال خروجی ماورث والیس در شمال شرقی و کانال خروجی آرس والیس در جنوب غربی قرار دارد.
علاوه بر این، اوکسیا پلانوم شامل یکی از بزرگترین مناطق سنگهای غنی از خاک رس در مریخ است که حدود ۳.۹ میلیارد سال قدمت دارند. این نشان میدهد که زمانی آب در این منطقه فراوان بوده است.
علاوه بر این، درههای متعددی – بستر رودخانههای باستانی – نیز در این منطقه وجود دارد. سنگهای نمایان شده ترکیبات متفاوتی دارند که نشان دهنده انواع محیطهای رسوبگذاری و مرطوبسازی میلیاردها سال پیش است.
علاوه بر این، رسوبات آتشفشانی ممکن است برخی از اولین رسوبات رسی را پوشانده باشند. نکته قابل توجه این است که این امر میتواند به حفظ هرگونه مولکول آلی یا سایر نشانههای زیستی در داخل رسیها نیز کمک کند.
ماموریت اگزومارس
ماموریت اگزومارس دو بخش دارد: روزالیند فرانکلین و مدارگرد گاز ردیاب (TGO). مدارگرد گاز ردیاب در سال ۲۰۱۶ پرتاب شد و از آن زمان تاکنون در مدار مریخ بوده است. TGO جو مریخ را مطالعه میکند و بر گازهای ردیابی مانند متان و سایر گازها تمرکز دارد. اگرچه در مقادیر کم، این گازها سرنخهای مهمی در مورد جو، زمینشناسی و فرآیندهای بیولوژیکی احتمالی مریخ ارائه میدهند.
ابزارهای مدارگرد گاز ردیاب عبارتند از:
ACS مجموعه شیمی جوی
CaSSIS سیستم تصویربرداری رنگی و استریو از سطح
FREND آشکارساز نوترون اپیترمال با وضوح خوب
NOMAD اختفا برای کشف مریخ
ماموریت مریخنورد روزالیند فرانکلین یک ماموریت هیجانانگیز خواهد بود. با وجود سابقهای از آب، خاک رس و مواد آلی در این منطقه، این منطقه مکان بسیار خوبی برای جستجوی شواهدی از حیات احتمالی گذشته است، حتی اگر فقط میکروبها باشند و به راحتی، ریزش سنگها و سیلهای باستانی ممکن است این کار را حتی آسانتر کنند.
ترجمه: سارا سیدحاتمی
منبع:
Rosalind Franklin rover: Finding Mars life might be easy
Posted by Paul Scott Anderson September 22, 2025