صورت فلکی و صورتواره چه تفاوتی دارند؟

صورتواره‌‌‌ها (با رنگ قرمز نشان داده شده‌اند) می‌توانند از مرز صورت فلکی عبور کنند که در واقع مناطقی از آسمان  هستند. اعتبار: پیت لارنس

توسط اسکات لوین

بعد از نام سیارات و فازهای ماه، اولین چیزهایی که درباره نجوم آموختید چه بود؟ احتمالاً این بوده است که به گروه‌های ستاره‌ای که هر شب می‌بینیم، صورت فلکی گفته می‌شود.

اگر تا به حال فرصتی داشته‌اید که در زیر یک آسمان تاریک قرار بگیرید، تصور اینکه اجداد ما چه چیزی دیده‌اند و شبهای خود را با صحبت در مورد آنها تا به صبح گذرانده‌اند، کار سختی نیست.

در فرهنگ غربی، شاعر یونانی قرن سوم قبل از میلاد آراتوس، برای اولین بار توصیف 43 صورت فلکی را ارائه داد که بطلمیوس در قرن دوم میلادی آن را به لیست  48 تایی تبدیل کرد.

این الگوها با گذشت زمان اصلاح شدند، اما اصلاح آنها تا سال 1922 ادامه داشت، زمانی که اتحادیه بین‌المللی نجوم (IAU) لیست را تصحیح کرد، اما یک تغییر بسیار مهم را نیز در این لیست ایجاد کرد.

آنها مرزهای صورت فلکی را تعریف کردند و با این مرزها، 88 منطقه مدرن و رسمی را تعریف کردند که آسمان را پوشش داده‌اند.

این بدان معناست که، به عنوان مثال، وقتی در مورد جوزا ، دجاجه یا دب‌اکبر صحبت می‌کنیم،  به منطقه‌ای از آسمان اشاره می‌کنیم. ستاره‌های درون صورت های فلکی هستند که از دور می‌درخشند.

بسیاری تصور می‌کنند که  سه ستاره کمربند شکارچی یعنی Alnitak ، Alnilam و Mintaka یک صورتواره می‌باشد.

تعریف هر صورت فلکی محدوده ستاره‌هایش را مشخص می‌کند و به ویژه برای شناسایی کهکشانهای دور و یافتن راه بازگشت به آنها بسیار مفید است.

از طرف دیگر، صورتواره‌ها الگوهای ستاره‌ای غیررسمی اما قابل تشخیص هستند که می‌توانند بخشی از یک یا چند صورت فلکی باشند.

بنابراین در حالی که همه ستارگان صورتواره Plough یا آبگردان بزرگ – شاید مشهورترین صورتواره –درون صورت فلکی دب‌اکبر قرار دارد، سه ستاره صورتواره مثلث تابستانی (نمودار را در بالا ببینید) هر یک در صورتهای فلکی مختلف قرار دارند: وگا (در شلیاق) ، الطایر (عقاب) و دنب (دجاجه).

ستارگانی که فکر می‌کنید “جبار یا شکارچی” هستند، صورتواره این صورت فلکی هستند. شما می‌توانید شکارچی را  در حالی که ابط‌الجوزا در شانه و رجل‌الجبار در زانو قرار دارد، بدون دردسر زیادی در طول پاییز ، زمستان و بهار پیدا کنید.

گروهی از صورتواره‌ها در یک صورتواره بسیار بزرگتر قرار دارند، شش ضلعی زمستانی – شش ستاره بزرگ در شش صورت فلکی:

کاپلا (Capella) درخشان‌ترین ستاره در صورت فلکی ارابه‌ران

پولوکس (Pollux) درخشان ستاره در صورت فلکی دوپیکر

کاستور (Castor) دومین ستاره درخشان در صورت فلکی دوپیکر

شعرای شامی (Procyon) درخشان‌ترین ستاره در صورت فلکی سگ کوچک

سیریوس (شباهنگ) درخشان‌ترین ستاره در صورت فلکی سگ بزرگ

رجل‌الجبار (Rigel) ستاره درخشان در صورت فلکی شکارچی

الدبران (Aldebaran) ستاره درخشان در صورت فلکی برج ثور

بسیاری فکر می‌کنند که ستاره کمربند شکارچی (Alnitak، Alnilam و Mintaka) یک صورتواره دیگر بوده و شمشیر آن نیز صورتواره دیگری است و اگر به ستاره میانی آن دقت کنید، می‌بینید که یک ستاره نیست بلکه سحابی جبار است.

این غبار خوشه Trapezium است که حتی با یک جفت دوربین دوچشمی کوچک نیز می‌توانید آن را به صورت یک صورتواره سه یا چهار ستاره‌ای ببینید.

آنچه شما دارید به صورت یک صوتواره کوچک (Trapezium Cluster) می‌بینید در درون یک صورتواره بزرگتر (شمشیر جبار) واقع شده است، که خود در  صورتواره اصلی شکارچی است – و همه اینها در درون صورتواره عظیم شش ضلعی زمستان واقع شده‌اند.

شما حتی می‌توانید صورتواره‌های شخصی خود را بیابید، شاید “The Great Office Chair of Corvus” یا “The Perfectly Straight Line of Four Star Dimars Near Cygnus“؟

تفکر در مورد الگوهای ستاره‌ای به شما این فرصت را می‌دهد که با شرایط خود راهی رصد آسمان شوید. چرا امشب بیرون نمی‌روید و یک الگو نمی‌سازید؟

الگوها را مشخص کنید!!

ببینید آیا می‌توانید این چهار صورتواره معروف را در آسمان شب مشاهده کنید یا خیر؟!

1ـ Plough  و “W“

اعتبار: پیت لارنس

آبگردان بزرگ صورت فلکی دب اکبر و شکل “W” تشکیل شده توسط درخشان‌ترین ستاره‌های ذات‌الکرسی که هر شب در اطراف قطب شمال، ستاره شمالی یافت می‌شود. برای یافتن Polaris یا ستاره شمالی از ستاره‌های اشاره‌گر دبه و مراق در مقابل صورتواره آبگردان بزرگ استفاده کنید، سپس به ذات‌الکرسی برسید. اگر آسمان به اندازه کافی تاریک باشد، شما می‌توانید بقیه ستاره‌های کم نور دب‌اصغر را هم مشاهده کنید.

2ـ مثلث بهاری

مثلث بهاری. اعتبار: پیت لارنس

مثلث بهاری که کمتر به آن پرداخته می‌شود، در ماه فوریه به آسمان شب راه می‌یابد و تا آوریل، آنقدر در اوج است که می‌تواند منظره‌ای زیبا برای رصد باشد. اگرچه مثلث گسترده‌تری از پسرعموی تابستانی خود است (به زیر مراجعه کنید)، ستاره‌های گوشه آن قلب‌الاسد (در صورت فلکی شیر یا اسد) ، سماک رامح (در  صورت فلکی گاوران) و سماک اعزل (در صورت فلکی دوشیزه) این مثلث را کمتر مشخص می‌کنند.

مثلث تابستانی

مثلث تابستانی. اعتبار: پیت لارنس

مثلث تابستانی  (متشکل از ستاره‌های دنب درخشان‌ترین ستاره درصورت فلکی دجاجه، وگا  در صورت فلکی شلیاق و الطایر در صورت فلکی عقاب) در اواخر بهار ظاهر می‌شود. تصور کنید که دو پرنده پس از غروب طولانی تابستان در بالای سر شما اوج گرفته‌اند. علیرغم وجود نام مثلث تابستانی، این صورتواره در ژانویه هم دیده می‌شود.

4ـ قوری

قوری اعتبار: پیت لارنس

قوس در تمام تابستان در آسمان در افق جنوبی دیده می‌شود. درخشان‌ترین ستاره‌های آن یک صورتواره معروف را شکل می‌دهند که شبیه قوری است. اگر آسمان با شما همکاری کند، ممکن است بخاری را هم ببینید که از دهانه قوری بیرون می‌آید. این بخار قسمت مرکزی کهکشان راه شیری است. نور ستارگان دور بیشمار و گرد و غبار با هم به شکل بخاری دیده می‌شوند.

ترجمه: سارا سیدحاتمی

منبع:

Constellations and asterisms: what’s the difference?

https://www.skyatnightmagazine.com/advice/constellations-asterisms-what-difference/Email to a friend