یوجین پارکر، اخترفیزیکدان همنام کاوشگر خورشیدی پارکر ناسا در ۹۴ سالگی درگذشت

یوجین پارکر، دانشمند خورشیدی، شاهد پرتاب کاوشگر خورشیدی پارکر ناسا که به نام او از فلوریدا در 12 اوت 2018 به فضا پرتاب شد. (اعتبار تصویر: ناسا/گلن بنسون)

یوجین پارکر، اخترفیزیکدان پیشرو که نامش بر مأموریت کاوشگر خورشیدی پارکر ناسا است، روز سه شنبه (15 مارس) در سن 94 سالگی درگذشت.

کار پارکر بر درک خورشید متمرکز بود. او در یک مشارکت کلیدی در این زمینه، پیشنهاد کرد که خورشید پدیده‌ای به نام باد خورشیدی تولید می‌کند، یک جریان ثابت از ذرات باردار که از خورشید و در سراسر منظومه شمسی جاری می‌شود. مأموریتی که به نام او نامگذاری شده است به دنبال درک منشأ باد خورشیدی است. هم ناسا و هم دانشگاه شیکاگو، جایی که پارکر چندین دهه در آن کار کرده بود، مرگ او را اعلام کردند.

بیل نلسون، مدیر ناسا در بیانیه‌ای گفت: «ما از این خبر که یکی از ذهن‌های بزرگ علمی و رهبران زمان ما درگذشته است، متأسف شدیم.

او افزود: “مشارکت دکتر یوجین پارکر در علم و درک چگونگی کارکرد جهان ما، بر کارهایی تاثیر می‌گذارد که ما اینجا در ناسا انجام می‌دهیم.” میراث دکتر پارکر توسط بسیاری از ماموریت‌های فعال و آینده ناسا که بر اساس کار او ساخته می‌شود، زنده خواهد ماند.

کاوشگر خورشیدی پارکر ناسا در آگوست 2018 برای مطالعه جو بیرونی خورشید به نام تاج در فاصله 4 میلیون مایلی (6.5 میلیون کیلومتری) از سطح مرئی خورشید به فضا پرتاب شد. این فضاپیما از چهار مجموعه ابزار برای مطالعه تاج فوق گرم استفاده می‌کند تا بفهمد باد خورشیدی از کجا منشأ می‌گیرد. انتظار می‌رود این ماموریت تا سال 2025 به رصد خود ادامه دهد.

این ماموریت که در ابتدا کاوشگر خورشیدی نام داشت، در سال 2017 به نام پارکر نامگذاری شد و او را به اولین دانشمند زنده تبدیل کرد که فضاپیمایی را به افتخار او دید. خود پارکر در مراسم پرتاب شرکت کرد.

نیکولا فاکس، مدیر بخش هلیوفیزیک ناسا در بیانیه آژانس گفت: «هرکسی که دکتر پارکر را می‌شناخت، می‌دانست که او یک رویاپرداز است». من مفتخر بودم که در پرتاب کاوشگر خورشیدی پارکر در کنار او بایستم و دوست داشتم تمام نتایج علمی هیجان‌انگیز را با او به اشتراک بگذارم، با دیدن هر تصویر و نمودار جدیدی که به او نشان دادم چهره او با هیجان و عشق به کاوشگر خورشیدی پارکر دگرگون می‌شد. من صمیمانه دلتنگ او خواهم شد. اگرچه دکتر پارکر دیگر در بین ما نیست، اکتشافات و میراث او برای همیشه زنده خواهد ماند.”

هلیوفیزیکدان یوجین پارکر در سال 2019 (اعتبار تصویر: جان زیچ/دانشگاه شیکاگو)

پارکر در سال 1927 در هاتون، میشیگان متولد شد و مدرک کارشناسی فیزیک را از دانشگاه ایالتی میشیگان در سال 1948 و دکترا را در مؤسسه فناوری کالیفرنیا در سال 1951 به پایان رساند. او ابتدا به عنوان مربی و استادیار در دانشگاه یوتا مشغول به کار شد.

بر اساس بیانیه دانشگاه، در سال 1955، پارکر به دانشگاه شیکاگو پیوست و در آنجا برای 67 سال دیگر به اخترفیزیک کمک کرد. دو سال پس از انتصابش، او متوجه شد که تاج فوق گرم خورشید، در تئوری، باید ذرات باردار ایجاد کند که سطح خورشید را با سرعت زیاد ترک می‌کنند.

پارکر در سال 2018 به یاد می‌آورد که دانشمندان دیگر حرف او را باور نکردند. “اولین داور مقاله گفت: “خب من به پارکر پیشنهاد می‌کنم به کتابخانه برود و قبل از اینکه بخواهد مقاله‌ای در مورد آن بنویسد، موضوع را مطالعه کند، زیرا این کاملا مزخرف است.”

در نهایت از سوی یکی از همکاران پارکر در دانشگاه، سوبرهمانیان چاندراسخار حمایت شد  که چندین دهه بعد  رصدخانه پرتو ایکس چاندرا ناسا به نام وی نامگذاری شد.

دانشگاه شیکاگو گفت، در حالی که برنده آینده جایزه نوبل از طرفداران ایده ذرات نبود، چاندراسخار مقاله پارکر را پذیرفت زیرا نتوانست مسائلی را در ریاضیات پارکر پیدا کند.

فقط چند سال دیگر طول کشید تا اثبات پارکر به نتیجه برسد. در سال 1962، فضاپیمای مارینر 2 ناسا (اولین ماموریت بین سیاره‌ای آژانس) در طول سفر خود به زهره باد خورشیدی را کشف کرد.

کاوشگر خورشیدی پارکر ناسا در حال حاضر سریعترین فضاپیمای پرتاب شده است. (اعتبار تصویر: NASA/Johns Hopkins APL/Steve Gribben)

در دهه‌های بعدی، پارکر تحقیقات خود را برای بررسی پرتوهای کیهانی، میدان‌های مغناطیسی کهکشانی و سایر موضوعات در اخترفیزیک گسترش داد. در نتیجه علایق گسترده او، مجموعه‌ای از مفاهیم علمی به نام او نامگذاری شده است: ناپایداری پارکر که میدانهای مغناطیسی را در کهکشانها توصیف می‌کند؛ معادله پارکر که ذرات در حال حرکت در پلاسما را توصیف می‌کند؛ مدل سویت پارکر از میدان‌های مغناطیسی در پلاسما و محدودیت پارکر در شار مغناطیسی.

پارکر همچنین دو بار رئیس بخش نجوم و اخترفیزیک دانشگاه و همچنین بخش نجوم آکادمی ملی علوم بود. او در سال 1995 بازنشسته شد، اما تا اندکی قبل از مرگش در زمینه اخترفیزیک فعال بود.

رابرت روسنر، اخترفیزیکدان دانشگاه شیکاگو و همکار قدیمی پارکر در بیانیه دانشگاه گفت: «یوجین برای من فیزیکدان ایده‌آل را نشان داد – درخشان و موفق، با شخصیت، خوش بیان، اما همچنین متواضع».

روسنر افزود: «هرگز لذتی را که او از کشف یک مسئله علمی برد و بینش فیزیکی فوق‌العاده‌اش را فراموش نمی‌کنم که سپس توسط مهارتهای تحلیلی او تقویت شد.» “و هرگز نمی‌توان تشویقی را که او به همه کسانی که با آنها در ارتباط بود – دانشجویان و فوق دکترا و همکارانش – فراموش کرد. درگذشت او در واقع ضایعه بزرگی برای همه ماست.”

ترجمه: سارا سیدحاتمی

منبع:

Eugene Parker, astrophysicist namesake of NASA’s Parker Solar Probe, dies at 94

By Elizabeth Howell published 1 day ago

https://www.space.com/eugene-parker-solar-probe-scientist-dead