رصدخانه ملی!!

رصدخانه ملی ایران روز دوشنبه با حضور ویدئو کنفرانسی توسط رییس جمهور در کاشان به بهره‌برداری رسید.

رصدخانۀ ملی ایران به علت موقعیت جغرافیایی آن و ویژگی های نجومی بخصوص دید نجومی و طراحی تجهیزات رصدی آن، مطالعه اجرام درون کهکشان راه شیری، و دیگر کهکشان های عالم تا عمق ۷ میلیارد سال نوری، مواد میان ستاره ای، تحول ستاره ها و پدیده های پر انرژی را برای منجمان ایران و جهان فراهم خواهد ساخت.

اما نکته قابل توجه این است که تلسکوپ رصدخانه ملی بدون آیینه افتتاح شده است.

رصدخانه ملی ایران نخستین پروژه بزرگ علوم بنیادی در ایران است که با هدف ساخت رصدخانه‌ای نجومی با تلسکوپی پیشرفته برای ترویج پژوهش‌های نجومی و توسعه تکنولوژی‌های مرتبط با آن شکل گرفته است. عامل توسعه این طرح رشد بیش از یک دهه آموزش عالی نجوم در ایران است. همچنین مدت‌هاست که دانشگاهیان و جامعه بزرگی از اخترشناسان آماتور ایرانی خواستار پیدایش آن بوده‌اند.

رصدخانه ملی ایران بر فراز قله گرگش شامل ساختمان محفظه تلسکوپ ۳/۴ متری، ساختمان لایه نشانی، سامانه رصدی INOLA، یک تلسکوپ ۱ متری و سامانه مکان پایی

از زمان اولین جستجوها به دنبال مکان مناسب برای احداث رصدخانه ملی ایران در سال ۱۳۷۹ فعالیتهای زیادی در پروژه رصدخانه ملی ایران انجام گرفته است. از تعیین مشخصات ریز ابزار رصدی اصلی سایت، یعنی تلسکوپ اپتیکی ۳/۴ متری (INO340) گرفته، تا راه‌اندازی سیستم‌های سنجش کنترل هوای قله و یا احداث جاده اختصاصی برای دسترسی به قله ۳۶۰۰ متری گرگش و بسیاری از فعالیتهای دیگر.

یکی از اهداف مهم پروژه رصدخانه ملی فراهم اوردن امکانات رصدی قابل رقابت با دیگر جوامع بین‌المللی برای ستاره شناسان ایرانی است. از طرفی سایت رصدی گرگش قرار است به عنوان یک بستر برای احداث و راه‌اندازی شبکه‌ای از ابزارهای رصدی در کنار تلسکوپ  INO340  بکار گرفته شود تا رصدخانه ملی ایران بتواند نقش خود را به عنوان یک بنیاد علمی بین‌المللی ایرانی برای نجوم ایفا کند.

محققان رصدخانه ملی ایران، سایت گرگش را پس از یک مطالعه طولانی هشت ساله که در آن وضعیت آب و هوایی تمام کشور را مورد مطالعه قرار دادند انتخاب کردند. از آن زمان تا کنون فعالیت‌های بسیاری در طرح انجام شده اند از جمله احداث جاده اختصاصی ۱۱/۲ کیلومتری رصدخانه ملی که قله گرگش را به شبکه راه‌های جاده‌ای کشور متصل می کند.

رصدخانه ملی ایران در راستای اهداف بلند مدت خود برای تبدیل شدن به یک پایگاه نجومی بین المللی، میزبان مجموعه ای از امکانات رصدی است که از جمله آن می‌توان به تلسکوپ اصلی ¾ متری آن اشاره کرد که از نوع ریچی کرتین (Ritchey‐Chrétien) در محل کانون کاسگرین دارای میدان دید ۲۰ دقیقه قوسی است و در این میدان وضوح تصویری بهتر از ۰.۵ثانیه قوس (FWHM)  دارد.

شیشه‌های مورد استفاده در آینه از نوع شیشه‌های معمولی نیست که در برابر سرما و گرما، بزرگ و کوچک می‌شوند، بلکه شیشه‌های zero expansion هستند که از سرامیک خاص تهیه می‌شوند و در برابر سرما و گرما تغییر ابعاد نمی‌دهند.

از این رو آینه تلسکوپ این رصدخانه دارای قطر ۳ متر و ۴۰ سانتی‌متر و ضخامت حدود ۱۸ سانتی‌متر است که از شیشه‌ای به نام Zerodur ساخته شده که در آن نوعی سرامیک سیلیس استفاده شده است. ضریب انبساط طولی آن در مقابل تغییر دما ۲۰۰ برابر کمتر از شیشه‌های متعارف است.

دانش فنی ساخت این شیشه‌ها در اختیار ۳ کشور آمریکا، آلمان و ژاپن است و شرکت آلمانی “شوت” انواع شیشه‌های خاص اعم از شیشه‌های آزمایشگاهی و عینک تا شیشه سفینه‌های فضایی و هواپیمایی را تولید می‌کند.

صیقل دادن آینه رصدخانه ملی در شرکتی در کشور فنلاند انجام شد. این شرکت در زمینه صیقل آینه‌های تلسکوپ‌های فضایی فعالیت دارد. کار صیقل آینه رصدخانه در مدت ۴ سال به طول انجامید و در این فرآیند زبری سطح آن به حدود ۲ نانومتر رسید.

منبع:

سایت رصدخانه ملی ایران http://ino.org.ir/

https://www.tehrantimes.com/news/462525/Iranian-National-Observatory-inaugurated