فضانورد ولادیمیر شاتالوف که سه مأموریت سایوز را رهبری می‌کرد، در 93 سالگی درگذشت

فضانورد ولادیمیر شاتالوف در ژانویه 1969 سوار بر سایوز 4، اولین مأموریت پهلوگیری دو خدمه فضاپیما. (اعتبار تصویر: Roscosmos)

سایوز 4 (روسی: Союз 4, اتحادیه 4) با حمل، در 14 ژانویه 1969 راه اندازی شد فضانورد ولادیمیر شاتالوف در اولین پرواز خود. هدف از این ماموریت پهلو گرفتن در بود سایوز 5، دو خدمه را از آن فضاپیما منتقل کرده و به زمین برگردانید. قبلی سایوز پرواز (سایوز 3) نیز یک تلاش متصل بود اما به دلایل مختلف شکست خورد.

ولادیمیر شاتالوف، در دوران اتحاد جماهیر شوروی که به اولین پهلوگیری بین دو فضاپیمای برای انتقال خدمه دست زد، در سن 93 سالگی درگذشت.

مرگ شاتالوف در روز سه شنبه (15 ژوئن) توسط روس‌کاسموس، شرکت فضایی فدرال روسیه گزارش شد.

آژانس فضایی در وب سایت خود نوشت:”شرکت دولتی روس‌کاسموس به خانواده و دوستان ولادیمیر شاتالوف تسلیت می‌گوید. خاطره ماندگار!”

شاتالوف در ژانویه 1963 به عنوان كیهان‌نورد با كلاس دوم جذب نیروی هوایی اتحاد جماهیر شوروی انتخاب شد. شش سال بعد، او به تنهایی در اولین پرواز فضایی خود، سایوز 4، مأموریت ملاقات و پهلوگیری دستی با فضاپیمای سایوز 5 را آغاز كرد. در 16 ژانویه 1969، این دو فضاپیما در مدار یکدیگر قرار گرفتند و ایالات متحده را با همان هدف تا دو ماه دیگر شکست دادند.

اتصال موفق سایوز۴ و سایوز در تاریخ ۱۶ ژانویه ۱۹۶۹ (۲۶ دی ۱۳۴۷) نخستین ترازیابی فضایی و اتصال کامل و موفق بین دو فضا‍پیمای روسی در مدار زمین ثبت شد. در آن زمان مکانیزم اتصال و تونل اتصال مابین دو فضاپیما هنوز تکامل نیافته بود و فضانوردان بایستی برای رسیدن به سایوز۴ از سفینه خود بیرون آمده و با راهپیمایی فضایی خود را به آن می‌رساندند. بالاخره در ۳۵ امین پیمایش مداری، ابتدا دو فضانورد (یوگنی خرونوف و الکسی یلیسیف سایوز۵را ترک کردند. به وجود آمدن مشکلاتی برای لباس یکی از فضانوردان باعث حواس‌پرتی فضانورد فیلمبردار (بوریس وولینوف) شد و او فراموش کرد دوربین را در جای خود نصب کند و همین سهل انگاری موجب شد تا این رویداد مهم و تاریخی ضبط نشود. فقط یک فیلم با کیفیت بسیار پایین از هنگام وارد شدن فضانوردان به سایوز-۴ موجود است.

این مأموریت اعتماد به نفس کافی به روس‌ها برای رسیدن به طرح‌های بلندپروازنه خود و فتح کره ماه را به آن‌ها داد. البته مشکل تونل‌های اتصال همچنان باقی بود که آمریکایی‌ها توانستند در پروژه‌های آپولو آن را حل کنند. گئورگی شونین فضانورد پشتیبان این مأموریت بود.

یوگنی خرونوف و الکسی یلیسیف، خدمه سایوز 5 برای انتقال از فضاپیمای خود به سایوز 4 پیاده‌روی فضایی انجام دادند. علیرغم برخی مشکلات، دو کیهان‌نورد را با خیال راحت برای بازگشت به زمین به شاتالوف پیوستند. سایوز 4 پس از چهار ساعت و 35 دقیقه ماندن در کنار سایوز 5، در 17 ژانویه 1969 به زمین نشست. (بوریس ولینوف در فضاپیما ماند و روز بعد با سایوز 5 فرود آمد.)

دو مأموریت بعدی شاتالوف کمتر موفقیت‌آمیز بود. شاتالوف و یلیسیف قصد داشتند در 13 اکتبر 1969 با سایوز 8 باربری و انتقال خدمه را که در اولین مأموریت خود با هم انجام دادند تکرار کنند، اما خرابی تجهیزات مانع از ارتباط با سایوز 7 شد. در این مأموریت اولین بار بود که سه خدمه همزمان در فضا حضور داشتند و سایوز 6 در مدار به سایوز 7 و 8 پیوست.

سایوز 8 آخرین فضاپیمایی بود که سخت‌افزارهای فرود ماه در شوروی را آزمایش کرد و در واقع با شاتالوف و یلیسیف در 18 اکتبر 1969 مسابقه به ماه را خاتمه داد.

سومین و آخرین ماموریت شاتالوف فرماندهی اولین مأموریت به اولین ایستگاه فضایی جهان را برعهده داشت. سایوز 10 در 22 آوریل 1971 با شاتالوف، یلیسیف و نیکولای روکاویشنیکوف در حال پرواز به سوی سالیوت 1 بود. قرار ملاقات دو روزه طبق برنامه پیش رفت و دو فضاپیما کنار هم پهلو گرفتند، اما به دلیل مشکلات اساسی سایوز به اتصال پایدار  نرسید.

بجای ورود به سالیوت 1 طبق برنامه، شاتالوف و همكارانش از هم جدا شدند و پس از تنها دو روز در 24 آوریل 1971 به زمین بازگشتند.

ولادیمیر شاتالوف ، فضانورد دوران اتحاد جماهیر شوروی. (اعتبار تصویر: Roscosmos)

ولادیمیر الكساندروویچ شاتالوف در 8 دسامبر سال 1927 در پتروپاولوسك قزاقستان به دنیا آمد. وی در سال 1949 از مدرسه عالی هواپیمایی نظامی کاچینسکوی خلبانان جنگنده و هفت سال بعد از آکادمی نیروی هوایی در مونینو نزدیک مسکو فارغ التحصیل شد.

وی هنگام انتخاب برای کیهان‌نوردی به عنوان خلبان ارشد بازرس ارتش 48 نیروی هوایی مشغول خدمت بود.

قبل از پرواز به فضا ، شاتالوف به عنوان فرمانده پشتیبان برای مأموریت Voskhod 3 که لغو شد و پشتیبان خلبان گئورگی برگوی در سایوز 3، اولین مأموریت کاملاً موفق سفینه سایوز در آن زمان آموزش دید.

از سال 1987 تا 991 ، شاتالوف به عنوان مدیر مرکز آموزش کیهان‌نوردی یوری گاگارین در شهر ستاره خدمت می‌کرد. وی در سال 1992 از وظیفه نظامی خود بازنشسته شد.

به افتخار این خدمت به برنامه فضایی شوروی، به شاتالوف جوایز و افتخارات زیادی اعطا شد، از جمله سه نشان لنین و دو بار قهرمان اتحاد جماهیر شوروی. به احترام کیهان‌نورد، یک دهانه برخوردی کوچک در سمت دور ماه واقع در غرب-جنوب غربی به نام وی”شاتالوف” نامگذاری شد.

 ترجمه: سارا سیدحاتمی

منبع:

Cosmonaut Vladimir Shatalov, who led three Soyuz missions, dies at 93

By Robert Z. Pearlman about 19 hours ago

https://www.space.com/cosmonaut-vladimir-shatalov-obituary