صورتواره‌های شبهای زمستان

 صورتواره‌‌ها برای ما جذاب هستند، اما همچنین به عنوان کلید اصلی در آسمان برای شناسایی ستاره‌های کم نور و صورت‌های فلکی عمل می‌کنند.

سه صورتواره نه چندان پنهان در این عکس وجود دارد. آیا می‌توانید آنها را پیدا کنید؟ پاسخ‌ها در انتهای این مقاله می‌توانید پیدا  کنید.

باب کینگ

اگر شما ناظر آسمان هستید، صورتواره‌ها راه دسترسی شما را به آسمان شب راحت می‌کنند. حتی ناظران فصلی هم می‌دانند که بیشتر صورت‌های فلکی به شکلی نیستند که باید دیده شوند. خب، بعضی‌ها شبیه اسمشان هستند. مانند خرس بزرگ،  یا دلفین. اما  وقتی سعی می‌کنید یک شاهزاده خانم زنجیر شده در آندرومدا یا ارابه‌ران را ببینید، اوضاع فرق می‌کند.

صورتواره‌ها الگوهایی هستند که به راحتی قابل تشخیص هستند و می‌توانند بخشی از یک صورت فلکی بزرگتر باشند یا از ستارگان بیش از یک صورت فلکی تشکیل شده باشند. یکی از بزرگترین آن‌ها، چندضلعی زمستانی، از شش ضلع تشکیل می‌شوند! بعضی از صورتواره‌ها حتی در درون خود چند صورت فلكی  دارند، مانند “W” ذات‌الکرسی، صلیب شمالی، دجاجه.

همه صورتواره‌ها یک وجه مشترک دارند: آنها مکان‌های شگفت‌انگیزی برای شروع یادگیری صورت‌های فلکی هستند.

بسیاری از ناظران آسمانی خود را برای رصد کمربند جبار و  آبگردان بزرگ و الگوهای ساده و قابل تشخیص آسان دارای ستاره‌های نسبتاً درخشان آماده می‌کنند. یافتن کمربند گذرنامه شما برای بقیه شکارچی بزرگ است.

اشکال ساده جستجو را آسان می‌کند دو  صورتواره معروف پاییز و زمستان، مربع بزرگ پگاسوس و حلقه ضعیف حوت را در این تصویر مشاهده می‌کنید.

باب کینگ

از آبگردان بزرگ، ما می‌توانیم با استفاده از ستاره‌های اشاره‌گر (یک صورتواره دیگر) برای رسیدن به ستاره شمالی یا کاوش در طرح کلی خرس مانند صورت فلکی دب اکبر استفاده کنیم. در حالی که ما در مورد کمربند صحبت می‌کنیم، ناظران آسمانی جنوبی، که شکارچی یا اوریون را از منظر شمالی وارونه می‌بینند، با ترکیب کمربند و شمشیر شکارچی، یک “قابلمه” را به تصویر می‌کشند. از آنجا که شکارچی در آنجا صورت فلکی تابستانی است که از پایین دیده می‌شود.

به هر کجا بروید مربع بزرگ پگاسوس را پیدا کنید، در تلاش خواهید بود تا شش ستاره اصلی را شناسایی کنید که متعلق به شش صورت فلکی مختلف هستند.

استلاریوم

صورتواره علامت داس یا سوال در صورت فلکی اسد عقب‌گرد و ساعت‌گرد کار می‌کند، از یک سوی به سرطان خرچنگ و خوشه کندوی عسل و از شرق تا دم شیر. خطوط اشاره‌گر از مربع بزرگ پگاسوس، یک صورتواره مورد علاقه، نگاه ما را به اعماق آبی فرو می برد که در آن با صورت فلکی ماهی جنوبی و نهنگ غول پیکر، هیولای دریایی ملاقات می‌کنیم.

آیا می‌توانید چندضلعی زمستانی و حرف G را ببینید؟ از پایین در جهت عقربه‌های ساعت: سیروس، شعرای شامی، پولوکس، کاستور، کاپلا (بالای سر)، الدبران و رجل‌الجبار. ابط‌الجوزا یک اسب تنهاست که در نزدیکی این صورتواره قرار گرفته است.

باب کینگ

 چندضلعی زمستانی بزرگترین صورتواره شناخته شده جهان است، بلکه شامل 7 ستاره از 21 ستاره بزرگ یا درخشان آسمان است: سیروس، شعرای شامی ، پولوکس، کاپلا، الدبران، رجل‌الجبار و ابط‌الجوزا.

یک کلمه در مورد همسایه پولوکس، کاستور. با قدر 1.6، رسماً ستاره‌ای با قدر 2 است، اما در نزدیکی شکل قرار گرفته است، به نظر می‌رسد که کنار گذاشتن آن درست نیست. اگر کاستور را با لطف اضافه کنیم، شش ضلعی به یک چندضلعی 7 طرفه تبدیل می‌شود.

ابط‌الجوزا که متأسفانه از همه صورتواره‌های هندسی کنار گذاشته شده است، در G آسمانی خودش را نشان می‌دهد و لوب داخلی حرف را کامل می‌کند.

با سیروس بسیار درخشان شروع کنید و در جهت عقربه‌های ساعت و تا شعرای شامی در صورت فلکی سگ کوچک، دوقلوهای دوپیکر، کاپلا در اوج، سپس به الدبران در پایین و دورتر به سمت رجل‌الجبار سفید درخشان در صورت فلکی شکارچی یا جبار حرکت کنید.

چندضلعی زمستانی. برای درک بهتر عمق صحنه، فاصله هر ستاره را با زمین اضافه کرده‌ام. راه شیری زمستانی مستقیماً از این شکل بزرگ “جریان دارد”. ویدیویی درباره آینده شش ضلعی از Sky & Telescope’s Tony Flanders را ببینید:

https://skyandtelescope.org/astronomy-videos/skyweek-tv-archive/december-23-29-2013/

استلاریوم

حال تصور کنید اگر تازه وارد کار رصد آسمان شده‌اید این صورتواره تا چه اندازه مفید خواهد بود. با استفاده از این 6 یا 7 ستاره می‌توانید به نیم جین صورت فلکی یا بیشتر پرواز کنید.

A Saucy Sight (آسمان جنوبی) با عنوان “قابلمه” (Crocery)، متشکل از کمربند جبار، شمشیر و ستاره Saiph است.

استلاریوم

یکی از عجایب آخر شبهای زمستانی بسیار کمتر نمایان است اما نه چندان شگفت انگیز Three Leaps of the Gazelle یا سه جهش غزال می‌باشد که از حدود ساعت 9 به بعد در کنار آبگردان بزرگ در آسمان شمال شرقی آن را مشاهده خواهید کرد.

این صورتواره یک گروه ستاره‌ای عربی باستان است که از سه مجموعه ستاره دوتایی تشکیل شده است که به سم ستاره‌ای در آسمان شباهت دارند. هیچ یک از این جفت‌ها به خصوص درخشان نیستند، اما شش ستاره متمایز هستند زیرا الگوی تکراری قابل توجهی را تشکیل می‌دهند. همه آنها به دب‌اکبر تعلق دارند.

افسانه‌ها حاکی از آن است که غزال هنگام نوشیدن آب از یک برکه (گیسوی برنیکه) در نزدیکی لانه شیر وحشت زده شد و از شرق (چپ) به غرب به آسمان پرید و در زمین گل‌آلود ردپاهایی را به جا گذاشت. در اینجا نام ستاره‌های این صورتواره نشان داده شده است که به جهش اول، دوم و سوم به ترتیب از شرق به غرب اشاره دارد:

* اولین جهش-  Alula Australis (Nu دب اکبری) و Alula Borealis (Xi دب‌اکبری)

* جهش دوم – Tania Australis(Lambda دب‌اکبری) و Tania Borealis (Mu دب‌اکبری)

* جهش سوم – Talitha (Iota دب‌اکبری) و Kappa دب‌اکبری

سه صورتواره. باب کینگ

ترجمه: سارا سیدحاتمی

منبع:

ASTERISMS FOR WINTER NIGHTS

BY: BOB KING JANUARY 13, 2016 

https://skyandtelescope.org/observing/winter-sky-asterisms011320161301/