سفر ماه را در شش ضلعی زمستانی تماشا کنید!!
در زمستان امسال هر ماه یکبار می‌توان سفر ماه را از طریق صورتواره “شش ضلعی زمستانی” مشاهده کرد.
برخی از شگفت‌انگیزترین چیزها در مورد تماشای آسمان، شانسهایی است که می‌توانیم بوسیله آن جهان را در عمل ببینیم. حتی اگر اشیا منفرد ثابت و بدون تغییر به نظر برسند، می‌توانیم ریتمها و رقصهای ظریف بین آنها را مشاهده کنیم.
دایره زمستانی (یا چندضلعی) یا شش ضلعی، یکی از 88 صورت فلکی آسمان نیست. صورتواره یا صورتواره فلکی در اخترشناسی به مجموعه دو یا چند ستاره گفته میشود که از دید ناظر زمینی الگوی بارزی را تشکیل داده، ولی صورت فلکی تلقی نمی‌شوند. صورتواره می‌تواند بخشی از یک یا چند صورت فلکی باشد.
درگفت و شنود روزانه، تمایز آشکاری میان «صورت فلکی» در مفهوم الگوی ستاره‌ای و «صورت فلکی» در مفهوم یک منطقه از آسمان موجود نیست ولی در سیستم‌های مدرن ستاره‌شناسی صورت‌های فلکی مورد استفاده، مفهوم دوم را دارد. برای مثال صورتواره ستارگان دب اکبر شامل هفت ستاره درخشان است و از نظر صورت‌های فلکی هم از سوی انجمن بین‌المللی اخترشناسی خرس بزرگ شناخته شده است.
همانند صورت‌های فلکی، صورت‌واره‌ها را هم ستارگانی پدید می‌آورند که؛ هرچند از دیدگاه زمینی همسایه و وابسته به یکدیگرند، به راستی در بیشتر موردها، هیچ گونه پیوندی با هم ندارند و هرکدام از آنها دوری ویژه و بسیار متفاوتی از زمین و از یک دیگر دارند.
شکل‌های ساده‌ای که از چند ستاره درست شده‌اند شناسایی صورت‌واره‌ها را در پهنای آسمان آسان می‌کند و بنا بر این صورتواره ها؛ به ویژه برای کسانی که می‌کوشند خود را با آسمان شب آشنا سازند، پدیده‌هایی بسیار سودمند و دل‌پذیر هستند.
دایره زمستانی (شش ضلعی) شامل شش ستاره با قدر 1 در 6 صورت فلکی مجزا است:
کاپلا (Capella) – درخشانترین ستاره در صورت فلکی ارابه‌ران
پولوکس ـ (Pollux) درخشان ستاره در صورت فلکی دوپیکر
کاستور (Castor)- دومین ستاره درخشان در صورت فلکی دوپیکر
شعرای شامی ـ (Procyon) درخشان ترین ستاره در صورت فلکی سگ کوچک
سیریوس ـ درخشانترین ستاره در صورت فلکی سگ بزرگ
رجل‌الجبار ـ (Rigel) ستاره درخشان در صورت فلکی شکارچی
الدبران ـ (Aldebaran) ستاره درخشان در صورت فلکی برج ثور
از لحاظ فنی، کاستور یک ستاره 2تایی است، اما این درخشانترین ستاره دوتایی در آسمان است. در نزدیکی مرکز دایره، ستاره قرمز درخشان ابط‌الجوزا را می‌توانید می‌‌بینید.
نمودارهای صورت فلکی را از طریق لینک اتحادیه بین‌المللی نجوم (IAU) می‌توانید مشاهده کنید:
https://www.iau.org/public/themes/constellations/
چگونه ماه از شش ضلعی زمستانی عبور می‌کند؟
از ابتدای ماه نوامبر، می‌توانیم این رقص را در شش ضلعی زمستانی تماشا کنیم، زیرا ستاره‌های مشهور زمستانی دوباره دوست دارند مانند دوستان قدیمی شب را در یک مهمانی پایان سال بگذرانند.
در حالی که این اتفاق می‌افتد، یک جادوی اضافی نیز وجود دارد. ما نه تنها دوباره جبار، جوزا و ثور را می‌بینیم، بلکه ماه را نیز در حال رقصیدن در میان این صورت‌های فلکی می‌بینیم.
شاید به خاطر بیاورید شش ضلعی زمستانی یک صورتواره بزرگ از شش ستاره‌ی قدر اولی است که از اواسط پاییز در آسمان شب ظاهر می‌شوند تا در نهایت در بهار در غروب غربی محو شوند. می‌توانید در خلاف جهت عقربه‌های ساعت در اطراف شش ضلع، نام همه ستاره‌های آن را یاد بگیرید: کاپلا، کاستور، پولوکس،شعرای شامی، سیروس، رجل‌الجبار و الدبران. توجه داشته باشید كه كاستور كاملاً ستاره قدر یک نیست ؛ با این وجود، تقریباً به اندازه پولوکس درخشان است.
ماه طی چهار شب از شش ضلعی زمستان عبور می‌کند – هر ماه یک بار برای بررسی روند فصلی این سفر را بررسی کنید.
Sky & Telescope
وقتی ماه به دور زمین می‌چرخد، هر روز حدود 50 دقیقه بعد طلوع می‌کند. ما این حرکت روزانه را به عنوان جهشی به سمت شرق نسبت به ستارگان در حدود 13 درجه می‌بینیم و فازهای ماه نیز تغییر می‌کنند. شش ضلعی، هر چند بسیار بزرگ است! عرض آن تقریباً 45 درجه است. بنابراین، حتی با این پرشهای بزرگ، از زمان عبور ماه در نزدیکی ثورحدود چهار شب طول می‌کشد تا از یک طرف به آن طرف دیگر بروید. با گذشت هفته، سرانجام نزدیکترین همسایه ما از شش ضلعی از نزدیکی پولوکس و کاستور، دوقلوهای دوپیکر عبور می‌کند.
در ابتدای سفر ، ماه در نزدیکی الدبران در بالای خوشه قلایص به شکل “V” قرار می‌گیرد و خوشه پروین یا M45 در فاصله کمی از آن قرار دارد. همانطور که شب ها طی میشود، ماه را می‌بینیم که از ثور عبور می‌کند، دقیقاً از بالای سر جبار عبور کرده و سپس به جوزا می‌رسد. بالاخره ماه از ضلع ششم نزدیک پولوکس خارج میشود. تماشای حرکت ماه در حالی که با آن ستاره‌ها آواز می‌خوانند، همیشه لبخند بر لب من می‌نشاند.
رقص ستاره را در زمستان تماشا کنید:
این تنها بخشی از سرگرمی است. گروه کر این آهنگ را در طول زمستان در تاریخهای زیر تکرار می‌کند:
2-6 نوامبر سال 2020
29 نوامبر – 3 دسامبر 2020
27-31 دسامبر سال 2020
23-27 ژانویه 2021
19-24 فوریه 2021
19 تا 23 مارس 2021
15-19 آوریل 2021
اگرچه این چرخه تکرار میشود، اما هرگز کاملاً یکسان نیست. از آنجا که ستاره‌ها هر شب چهار دقیقه زودتر طلوع می‌کنند، همزمان با شب قبل از آنها در آسمان کمی بالاتر و کمی دورتر به سمت غرب قرار می‌گیرند. این تغییرات کوچک طی ماهها جمع میشود. در همین حال، ماه در مدار زمین به دور ستاره‌های شرقی نسبت به ستارگان حرکت می‌کنند. این بدان معناست که ماه هر طول هر ماه کمی زودتر از ماه قبل به شش ضلعی می‌رسد.
کم کم خواهیم دید که کل صورتواره در آسمان به سمت غرب جابجا میشود. فازهای ماه هر بار که با شش ضلعی روبرو می‌شوند جوانتر و نازک‌تر می‌شوند. این امر به این دلیل است که مسیر شش ضلعی زمستانی آن را در آسمان به غروب خورشید نزدیک می‌کند – جایی که فازهای جوانتر ماه اتفاق می‌افتد.
ترجمه: سارا سیدحاتمی
منبع:
WATCH THE MOON JOURNEY ACROSS THE WINTER HEXAGON
BY: SCOTT LEVINE DECEMBER 27, 2020