عید پِسَح، جشن بهار و آزادی یهودیان

عید پِسَح(به عبری” פסח “) که با نام‌های عید فصیح و عید فطیر نیز شهرت دارد؛ به مناسبت رهایی یهودیان از بردگی و ظلم فرعون توسط حضرت موسی (ع)،یکی از سه عید بزرگ یهودیان سراسر جهان است که به مدت یک هفته تا هشت روز ادامه دارد.این عید به سبب مصرف نان فطیر؛ عید فطیر نیز نامیده می‌شود.این جشن ترک مصر و عبور از رودخانه نیل با آغاز فصل بهار جشن گرفته می‌شود و از نظر نمادشناختی، این روز برای یهودیان به معنی جشن بهار، آزادی و نعمت زندگی دوباره است.

نَتْلُو عَلَيْكَ مِن نَّبَإِ مُوسَى وَفِرْعَوْنَبِالْحَقِّلِقَوْمٍيُؤْمِنُونَ﴿٣﴾إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فِي الْأَرْضِ وَجَعَلَ أَهْلَهَا شِيَعًا يَسْتَضْعِفُ طَائِفَةً مِّنْهُمْ يُذَبِّحُ أَبْنَاءَهُمْ وَيَسْتَحْيِي نِسَاءَهُمْ ۚ إِنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ ﴿٤﴾وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ ﴿٥﴾

٣) اى پیامبر، بخشى از داستان موسى و فرعون را بر تو مى خوانیم ـ داستانى راست و درست ـ تا آنان که به آیات ما ایمان دارند و پیرو تو هستند در آن بیندیشند و بدانند که آن خداوندى که بنى اسرائیل را از چنگ فرعونیان رهایى بخشید، همو آنان را از سرکشان قریش نجات مى دهد و حاکمیّت مى بخشد.٤)همانا فرعون در سرزمین مصر به سرکشى و استکبار پرداخت و میان ساکنان آن دیار اختلاف برانگیخت و از آنان چندین گروه مختلف و متفرق بساخت. او در این میان طایفه بنى اسرائیل را به استضعاف کشید تا آن جا که پسرانشان را سر مى برید و زنانشان را براى خدمت باقى مى گذاشت، چرا که او از فسادگران بود.٥) آرى، فرعون براى انقراض بنى اسرائیل تلاش مى کرد، در حالى که ما مى‌خواستیم کسانى را که در زمین به استضعاف کشیده شده بودند نعمتى گرانسنگ عطا کنیم; آنان را پیشوایانى قرار دهیم که از ایشان پیروى شود و مواهبى را که در اختیار فرعونیان بود از آنِ ایشان کنیم.

سوره قصص – آیات ٣ تا ٥

کلیمیان سراسر جهان هرسال هنگام فرارسیدن پانزدهم ماه عبری نیسان در فصل بهار (نیم‌کره شمالی)، با برگزاریعید “پِسَح(به عبری” פסח “) که یکی از سه اعیاد مذهبیپراهمیت نزد آنان است؛ خروج از مصر و آزادی اجداد خود را یادآوری می‌شوند.آنان باور دارند پِسَح یعنی آزاد شدن از آرزوهای پوچ و تباهی پذیر دنیا، پس باید قدردان نعمت آزادی خود باشند و نگذارند هویت تاریخی-دینی آنان فراموش شود.این عید هم‌چنین نماد حذف غرور و تکبر از روح است.

حضرت موسی علیه‌السّلام از پیامبران اولواالعزم الهی که نام مبارک ایشان او ۱۳۶ بار در قرآن کریم آمده و از جایگاه ویژه‌ای در مقایسه با سایر پیامبران در این کتاب برخوردارند. پیامبری که نه تنها نزد مسلمان بلکه نزد مسیحیان و یهودیان نیز دارای جایگاه احترام و اهمیت است. در فرهنگ یهودیان؛ داستان خروج بنی‌اسرائیل از مصر با هدایت موسی در دومین کتابِ کتاب مقدس، سفر خروج، روایت شده است. عید پسح در واقع همان داستان خروج مصر و پایان دادن به بردگی این قوم است.معادل فارسی نام عید  این واژه “گذر” است به معنی گذر از رود نیل؛ معادل این روز به انگلیسی”Passover “، واژه‌ای که از نسخه لاتین کتاب مقدس عهد عتیق برگفته شده است. همچنین این جشن با “عید پاک مسیحیان” نیز در ارتباط است؛ زیرا در روایات مسیحیان حضرت عیسی مسیح (ع) هنگام برگزاری این عید به جاودانگی رسیدند و مصلوب شدند. از این رو نام عید پاک از واژه ی لاتین “پاسخا Paskha” گرفته شده که درواقع ریشه مشترک با “پسح pesach” دارد.

تقویم عبری؛ تطبیق تقویم شمسی و قمری

این عید امسال از چهارشنبه ٢٠ فروردین تا پنج شنبه ٢٥ فروردین به طول می‌انجامد اما همیشه اینطور نیست چرا که تقویم عبری بر اساس سال‌های خورشیدی و ماه‌های قمری استوار بوده و چرخشی است.به باور یهودیان؛ اولین دستور خداوند به این قوم؛تعيين حلول ماه عبري «نيسان» به عنوان مبدا شمارش ماه‌هاي سال است:خداوند به مُشه (حضرت موسي) و اَهَرون (هارون) در سرزمين مصر چنين فرمود: «اين ماه (نيسان) براي شما اول ماه‌ها باشد، اين ماه براي شما اولين ماه از ماه‌هاي سال خواهد بود» (سفر شموت: ٢و١٢:١)

طبق آية مذکور، ماه‌هاي عبري، با حلول ماه آغاز و با حلول بعدي (يعني يك دور گردش ماه به دور زمين) پايان مي‌يابد. زمان دقيق شروع ماه، هنگامي است كه كره ماه بين زمين و خورشيد قرار دارد و در اين حالت قابل رويت نمي‌باشد. اين زمان به زبان عبري -مُولاد» به معناي «تولد» نام دارد. فاصله زماني بين دو مولاد برابر ٢٩ روز و ١٢ ساعت و ٤٤دقيقه و٣/١٣ ثانيه است. از این جهت و به لحاظ کسری ده روزه سال قمری نسبت به شمسی، هر چهارسال یک سال سیزده ماهه محاسبه می‌شود تا تناسب سال‌ها و ماه‌ها برقرار بماند وگرنه در غیر این صورت پس از گذشت ٩ سال، عيد پسح از اول بهار به آخر پاييز منتقل خواهد شد. اتفاقی برخلاف فرمان تورات که تاکید دارد جشن سالگرد خروج بني اسرائيل از مصر (عيد پسح) همواره بايد در اوايل بهار و جشن سايه‌بان‌ها (سوكُوت) نيز بايد در اوايل پاييز برگزار گردد. بنابراین سازوکار درنظر گرفته برای حل معضل تطبیق اعیاد ماه قمری با سال شمسی، چنین بود که هر ٢ يا ٣ سال يك بار، سال كبيسه اعلام شده و يك ماه به آن اضافه شود (سال ١٣ماهه). همچنین نکته مهم دیگر هنگام طراحی تقویم عبری این است که مناسبت‌های مذهبی نباید در برخی روزها اتفاق بیوفتد. برای مثال همین عید پسح هرگز از روز دوشنبه، چهارشنبه يا جمعه نباید آغاز شود. از مشهورترين مستخرجين تقويم عبري در ايران مي‌توان از مرحوم سليمان كهن صدق ياد نمود.

آیین جشن پسح نزد کلیمیان

در عید پسح؛ یهودیان “بره” قربانی می‌کنند چرا که بر اساس روایت داستان حضرت موسی؛ هنگامی که بلا بر سر مصریان و فرعون نازل می‌شد؛ فرمان از طرف خداوند آمد که یهودیان سر در خانه‌های خود با خون بره قربانی علامت گذاری کنند. در دو شب نخست این عید،همه خانواده پیش از صرف غذا به نوبت بخشی از داستان خروج از مصر که هگادا نامیده می‌شود را می‌خوانند. سپس شام سنتی را می‌خورند؛ شامی که به همراه نان فطیر است. سپس بعد از صرف شام، اعضای خانواده به خواندن غزل غزل‌های سلیمان و دیگر سروده‌های مذهبی از کتاب میرزا داوود، مشغول می‌شوند.

استفاده از نان فطیر اهمیت بسیاری دارد به نحوی که این عید به عید فطیر نیز شهرت دارد. در تمام طولهشت روز عید پسح؛ استفاده از گندم و جو و یا فرآورده‌های حاصل از آن‌ها به صورت تخمیر شده ممنوع است و باید به جای آن از نان فطیر ویژه‌ای به نام مصا استفاده شود. این کار بخشی از اقدامی است در تلاش با فراموش نشدن رنج گذشتگانشان وریشه آن به سبک زندگی کوچ نشینی و داستان گذر از نیل باز می‌گردد. برخی معتقدند زمانی که عبریان باید مصر را ترک می‌کردند؛ فرصت کافی برای جمع آوری غذا و آذوغه نداشته‌اند و از این رو مجبور بودند خمیر نانی که هنوز جا نیوفتاده بود (فطیر) را به صورت نان پخته با خود حمل کنند. برخی دیگر بر این باورند که از آنجا که نزادسامی و عبریان قومی دامپرور و کوچ‌رو بودند، این سبک نان پختن درواقع تطبیق شرایط تغذیه آن ها با سبک زندگیشان بوده است.

 گليتا حسين پور

برچسب‌ها:

عید پاک، عید پسح، آزادی، بهار، فرعون، انجیل، کتاب عهد عتیق، یهودیان، مسیحیان، مذهب، پیامبران، قوم یهود، دین یهود، اورشلیم، بیت المقدس، اعتقادات یهودیان، تورات، کلیمی، کلیمیان 

بیشتر بخوانید در:

افق بینا – نشریه انجمن کلیمیان ایران

http://www.iranjewish.com/binesh/Binesh2-3.htm

وبسایت انجمن کلیمیان تهران – مقاله عید پسح

http://www.iranjewish.com/Essay/Passover.htm

عید پاک، مهم ترین روز دینی در میان مسیحیان است

https://www.imna.ir/news/27492/

دانشگاه ادیان و مذاهب – تاریخ انتشار ١١/١/٩٧

https://urd.ac.ir/fa/cont/7872/%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D9%BE%D8%B3%D8%AD

ترجمه آیات قرآن از مرضیه علمدار

http://tadabbor.org/?page=quran&SID=28&AID=3

انجمن کلیمیان تهران – تقویم عبری

http://www.iranjewish.com/essay/Essay85.htm