چه خبر از ابط الجوزا؟!

در حالی که همه منجمان در انتظار انفجار سوپرنوایی مشهورترین ستاره پیکر آسمانی شکارچی می‌باشند این ستاره در حال کم‌نور شدن است! قدر این ستاره از 0.2 تا 1.3 در حال تغییر می‌باشد.

در ماه اکتبر این ستاره با قدر 0.5 در آسمان می‌درخشید اما پژوهشهایی که در ماه اکتبر توسط ستاره‌شناسان آماتور و حرفه‌ای انجام شده نشانی از کاهش بسیار زیاد درخشش آن داشتند؛ قدر این ستاره نزدیک به 1.5 بوده و در میان ستارگان آسمان شب در جایگاه بیست و یکم قرار داشته است.

ابط‌الجوزا یا شبان‌شانه یا بشن درپارسی میانه، یک اَبَرغول سرخ تپنده می‌باشد؛ اتمسفر  این ستاره مرتبا گرمایی که از هسته آن ساطع می‌شود را به دام انداخته و آزاد میکند به همین دلیل این ستاره منقبض و منبسط می‌شود. اگر زمانی که این ستاره کوچک و داغ و بزرگ و سرد  می‌باشد را جایگزین خورشید در سامانه خورشیدی کنیم، به ترتیب تا مدار سیاره سرخ (سیاره مریخ) و غول گازی مشتری پیش خواهد آمد! در حالی که جرم این ابرغول سرخ 20 برابر جرم خورشید می‌باشد، چگالی آن تنها 110000 برابر چگالی هوا است.

این ستاره یک ستاره متغییر نسبتا منظم با دوره‌های تغییر مختلف می‌باشد. دوره تپش این ستاره تقریبا 425 روزه بوده اما تغییرات درخشش آن در دوره‌های 100-180 روزه و 5.9 ساله نیز می‌باشد. لکه‌های تیره‌ای بر سطح این ستاره وجود دارد همانند لکه‌های خورشیدی بوده و نقش اساسی در این تغییرات دارند.

رفتار فعلی این ستاره طبیعی نمی‌باشد اما احتمالا تا 100000 سال آینده و یا بعد از آن فوران‌هایی از سطح آن به وجود خواهد آمد‌.

خوشبختانه هر شخصی می‌تواند قدر این ستاره را بدون نیاز به ابزار اپتیکی تخمین بزند. ابتدا این ستاره -که به آسانی میتوان آن را در آسمان یافت- را بیابد. سپس به نسبت ستارگان پرنور دیگر مانند ستاره چشم گاو (آلفا پیکر آسمانی گاو نر) و ستاره گاما شکارچی (Bellatrix) قدر آن را تخمین بزنید. قدر چشم گاو 0.9 و گاما شکارچی 1.6 می‌باشد. به خاطر داشته باشید که برای تخمین قدر ستارگان باید سریع به ستارگان مدنظر نگاه کنید تا مغز شما بتواند درخشش آن‌ها را به خوبی تشخیص دهد.

The Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) captured this image of Betelgeuse, revealing its lopsided shape and a huge bright spot.
ALMA (ESO / NAOJ / NRAO) / E. O’Gorman / P. Kervella

بر اساس پژوهشهای صورت گرفته توسط ستاره شناسان انتظار می‌رود در ماه ژانویه نیز درخشش این ستاره کمتر شده و پس از آن درخشش آن افزایش یابد.

ترجمه: سرکار خانم مریم هادیزاده

منبع:

What’s Up With Betelgeuse?

By: Bob King | December 31, 2019

https://www.skyandtelescope.com/observing/fainting-betelgeuse/