آسمانی تاریک برای شهابهای کوادرانتی 2019
اولین بارش شهابی 2019 و سالانه بارش شهابی کوادرانتی احتمالا در ساعتهای بین نیمه شب و صبح روز چهارم ژانویه در بهترین حالت مشاهده خواهد بود. خوشبختانه در سال 2019، غیبت ماه به معنای آسمان تاریکی است برای مشاهده سالانه بارش شهابی کوادرانتی میباشد.
اولین بارش شهابی بزرگ سال 2019، بارش شهابی کوادرانتی است. بهترین زمان برای تماشای آن، احتمالا اواخر شب 3 ژانویه تا سپیدهدم 4 ژانویه است. ماه این سال در آسمان حضور ندارد!
بارش شهابی ربعی که به آن بارش شهابی کوادرانت و بارش شهابی نطاق هم گفتهاند یکی از پربارترین بارشهای شهابی سال است. نرخ ساعتی سرسویی این بارش در زمان اوج، به حول و حوش ۹۰ میرسد و در نتیجه این بارش معمولاً دوّمین یا سوّمین بارش شهابی بزرگ سال است. سرعت میانگین شهابهای این بارش در برابر زمین در حدود ۴۱ کیلومتر در ساعت است که نسبت به بسیاری از بارشهای شهابی سرعت کمی به شمار میآید که خود باعث کم تر شدن نرخ ساعتی سرسویی این بارش است. این بارش معمولاً در روز ۱۱ دیماه یا روز کریسمس آغاز مییابد و در ۱۳ دی به اوج میرسد و در ۱۷ دی پایان مییابد. بر خلاف برخی از بارشهای شهابی چون برساوشی که بازه زمانی خیلی بلندی دارند بازه زمانی این بارش خیلی کوتاه است. کوتاه بودن بازه زمانی این بارش نشاندهنده نازک بودن توده ذرّات منشأ این بارش است و اگر مدار سیّاره زمین کمی جابهجا شود نرخ ساعتی سرسویی این بارش شدیداً کم و زیاد خواهد شد.
در سال 2014، زمانی که کوادرانتیها در آسمان پدیدار شدند، افرادی که در عرضهای شمالی بودند، شفق قطبی را دیدند. عکس تامی الیاسن.
اولین بارش شهابی در سال 2019، بارش شهابی کوادرانتی است. ما آسمانی بدون ماه برای اوج بارش امسال خواهیم داشت که انتظار میرود اواخر شب 3 ژانویه تا سپیدهدم 4 ژانویه باشد. اگر چه کوادرانتیها شناخته شدهاند که حدود 50-100 شهاب در یک آسمان تاریک تولید میکنند، این بارش نسبت به بارشهای شهابی برساووشی یا جوزایی که تا یک روز یا بیشتر ادامه مییابد و به تمام مناطق زمانی در سراسر جهان اجازه میدهد تا از بارش شهابی خوبی لذت ببرند متاسفانه اوج بارش کوادرانتی فقط چند ساعت طول میکشد. کانون بارش در شمال آسمان است.
این بارش در حدود ۵۰۰ سال پیش به دست چینیان و کرهایها شناخته شد امّا کمکم به فراموشی سپرده شد تا این که در چند سده پس از آن دوباره شناخته شد. در آن زمان در بخشی از صورت فلکی گاوران کنونی، صورتکی با نام رُبع (Quadrans Muralis) وجود داشت. مکان آن بین سه خواهران (سه ستاره از بنات النعش) و چهارضلعی ستارههایی که سر اژدها میسازد، میباشد. در اوقات اوج این بارش کانون آن در صورت فلکی ربع قرار داشت و به همین دلیل این بارش را ربعی نام گذاشتند امّا پس از مدّتی در تقسیم بندی جدیدی که برای تعیین پیکرهای آسمانی و جای آنان انجام شد ربع به عنوان بخشی از صورت فلکی گاوران قرار گرفت امّا نام این بارش ربعی باقی ماند.
بری سیمونز در دریاچه مارتین، آلاباما این تصویر را در صبح روز 3 ژانویه 2014 گرفته است.
کانون بارش شهابی، یک زاویه تقریبی را با آبگردان بزرگ و ستاره درخشان سماک رامح میسازد. اگر مسیرهای شهابهای کوادرانتی را به عقب ردیابی کنید، به نظر میرسد که از این نقطه در آسمان ستارهها رد میشوند.
صورت فلکی ربعی که اکنون وجود ندارد. تصویر از Atlas Coelestis.
کوادرانت یک صورت فلکی است که دیگر وجود ندارد. بیشترین بارشهای شهابی به خاطر صورت فلکیای که به نظر میرسند که از آن میآیند، نامگذاری میشوند. اما صورت فلکی کوادرانت یا ربع دیگر وجود ندارد، به جز یاد از آن توسط ستارهشناس فرانسوی به نام Jerome Lalande در سال 1795 ساخته شده است. این صورت فلکی که اکنون منسوخ شده است بین صورت فلکی گاوران و اژدها قرار گرفته است. این صورت فلکی کجا رفت؟
برای درک تاریخ نام ربع، ما باید به اولین مشاهدات این بارش بازگردیم. در اوایل ژانویه سال 1825، آنتونیو بروکالسی در ایتالیا گزارش داد:
… اتمسفر توسط اجسام درخشان شناخته شدهای به نام ستاره در حال سقوط پر شده است.
آنها ظاهرا از صورت فلکی ربع میآیند. در سال 1839، آدولف کواتلت از رصدخانه بروکسل در بلژیک و ادوارد سی هریک، هریک به طور مستقل پیشنهاد کردند که بارش شهابی ربعی یک بارش سالانه است.
اما، در سال 1922، اتحادیه بینالمللی نجوم فهرستی از 88 صورت فلکی مدرن را طراحی کرد. این فهرست توسط اتحادیه بینالمللی نجوم در افتتاحیه مجمع عمومی آن در ماه می 1922 در رم برگزار شد که شامل صورت فلکی Quadrans Muralis نبود.
امروزه، این بارش شهابی، برای صورت فلکی ربعی اصلی و در حال حاضر منسوخ است.
کانون بارش ربعی در حال حاضر در نوک شمالی ستاره بتا عوا، در نزدیکی آبگردان بزرگ در آسمان ما، در فاصله نه چندان دوری از درخشانترین ستاره سماک رامح قرار دارد. در گنبد آسمان بسیار دور از شمال است، به همیندلیل ناظران نیمکرهجنوبی احتمالا بسیاری از شهابهای ربعی را نمیبینند.
در سال 2003، پیتر جنیسکنز پیشنهاد کرد که این شی، 2003 EH1، منشا اصلی بارش شهاب کوادرانتی است.
شهابهای کوادرانتی یک شیء والد مرموز دارند. در سال 2003، ستارهشناس پیتر جنیسکنز، منشا بارش شهابی ربعی را سیارک 2003 EH1 نامید. اگر در واقع این سیارک منشا بارش ربعی باشد، پس این بارش، مانند بارش شهابی جوزایی، از سیارک سنگی – نه یک دنباله یخی منشا گرفته است که بسیار عجیب است.
منشأ این بارش در ابتدا ناشناخته بود امّا پس از مدّتی آن را به دنبالهدار ۹۶پی نسبت دادند. در سال ۱۹۷۹ میلادی تحقیقات ثابت کردند که توده ذرّات این بارش در مسیر دنبالهدار C/۱۴۹۱Y۱ است و به همین دلیل این بارش را به این دنبالهدار نسبت دادند. در سال ۲۰۰۳ سیّارکی به نام ۲۰۰۳EH۱ یافت شد و کمی پس از آن محقّقان متوجّه شدند که این سیّارک در مسیر توده ذرّات منشا این بارش حرکت میکند. از آن پس فرض میشود که دنبالهدار C/۱۴۹۱Y۱ پس از مدّتی به یک سیّارک بدل شده که بعدها با نام ۲۰۰۳EH۱ شناخته شده و این سیّارک منشا این بارش است.
به نوبه خود، هرچند، 2003 EH1 ممکن است یک هدف مشابه دنبالهدار C / 1490 Y1 باشد، که 500 سال پیش توسط ستارهشناسان چینی، ژاپنی و کرهای مشاهده شد.
بنابراین داستان دقیق منشا بارش ربعی تا حدودی مرموز است.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این بارش میتوانید به لینک زیر مراجعه کنید:
https://www.timeanddate.com/astronomy/meteor-shower/quadrantids.html
ترجمه: سارا سیدحاتمی
منبع:
Dark skies for 2019’s Quadrantid meteors
By Bruce McClure in ASTRONOMY ESSENTIALS | SPACE | January 1, 2019