با مرفق ابرغول برساووش آشنا شوید

مرفق، عضو اصلی خوشه آلفای برساووشی، یک ستاره ابرغول کلاس F است که حدود 65 برابر بزرگتر از خورشید است. مرفق قبل از اینکه شروع به کم شدن هیدروژن در هسته خود کند (انبساط و سرد شدن به غول زرد-سفید امروزی) احتمالاً ستاره‌ای کوچکتر و داغتر از کلاس B مانند سایر ستاره‌های خوشه خود بود.

خوشه مرفق آلفای برساووشی (Melotte 20)  در گروه متحرک آلفای برساووشی (Melotte 20) می‌درخشد. مارتین گمبک

جرم مرفق یک سوال جالب ایجاد می‌کند: وقتی غول سرانجام سوخت هسته‌ای خود را مصرف می‌کند، پایان بازی سرنوشت ستاره چیست؟ سرنوشت نهایی ستارگان کاملاً به جرم هر جسم بستگی دارد، با رقمی در حدود 8 برابر جرم خورشیدی که نشان دهنده نقطه انحطاطی است که در آن یک ستاره در نهایت به ابرنواختر تبدیل می‌شود و به زندگی خود در یک انفجار خیره کننده و بذر عناصر پایان می‌دهد. ستارگان زیر حدود 8 جرم خورشیدی، آرام‌تر محو می‌شوند و سحابی‌های سیاره‌ای را در حالی منفجر می‌کنند که به کوتوله‌های سفید کوچک می‌شوند. با این حال، مرفق دقیقاً در مورد سطح بحرانی 8 جرم خورشیدی قرار دارد و اخترشناسان هنوز این جرم را برای پیش‌بینی لازم برای تصمیم‌گیری درباره سرنوشت آن تعیین نکرده‌اند.

خوشه متحرک آلفای برساووشی (Melotte 20) است با حرکت در فضا در اطراف مرفق، با انبوهی از ستاره‌های آبی داغ هستند که آنها با هم متولد شدند و در فضایی حرکت می‌کنند که توسط گرانش آنها به هم گره خورده است. بنابراین این منطقه مکانی غنی برای کاوش با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ کوچک است.

مرفق از نظر فنی یک ستاره متغیر است که تغییرات روشنایی را در طول زمان نشان می‌دهد، اما این تغییر بسیار جزئی است. برای اهداف عملی، مرفق را می‌توان به عنوان یک ستاره ثابت و قابل اعتماد در نظر گرفت که به خوبی با همدم نزدیک خود الغول، یکی از قابل تشخیص ترین ستارگان متغیر با نوسانات روشنایی منظم و آشکار، تضاد دارد.

در نهایت – و شاید جالب‌تر از همه – مرفق ممکن است میزبان حداقل یک سیاره فراخورشیدی باشد. اما دانستن قطعی آن دشوار است. روش سرعت شعاعی که شامل اندازه‌گیری دقیق تکان‌های ستاره است، به سیاره‌ای که به دور ستاره می‌چرخد اشاره می‌کند. همانطور که سیاره فراخورشیدی نامزد دور ستاره می‌چرخد، کشش گرانشی خفیف بین دو جسم منجر به جابجایی‌های متناوب قرمز و آبی در طیف ستاره می‌شود. اما همین جابه‌جایی‌ها می‌تواند نتیجه ضربان‌های طبیعی در مرفق نیز باشد. سیاره فراخورشیدی هنوز قابل قبول است، اما با هیچ روش دیگری تایید نشده است.

منشأ / اسطوره

مرفق در صورت فلکی برساووش قرار دارد. این صورت فلکی بازیگر اصلی یک داستان پیچیده یونانی است که شامل چندین صورت فلکی نزدیک است: آندرومدا، ذات‌الکرسی، پگاسوس، نهنگ و قیفاوس. به طور خلاصه، پرسئوس، قهرمان شجاع و زیرک داستان، یک نجات جسورانه انجام می دهد تا آندرومدا (دختر قیفاووس و ذات‌الکرسی) را از دست یک هیولای دریایی شبیه نهنگ به نام سیتوس نجات دهد. حداقل در برخی از نسخه‌های داستان، برساوش فرایند نجات را با کمک اسب بالدار پگاسوس انجام می‌دهد. در نهایت آندرومدا سپاسگزار با برساووش ازدواج می‌کند و آن دو اجداد ایرانیان می‌شوند.

مرفق درخشان‌ترین ستاره (آلفای برساووشی) در صورت فلکی برساوش است.

داستان‌های دیگری نیز برای این منطقه وجود دارد. در حالی که مرفق درخشان‌ترین عضو برساوش است، نام آن هیچ ربطی به صورت فلکی یا اساطیر آن ندارد. در عوض، مانند بسیاری از ستاره‌های دیگر، این یک نام عربی است که بر روی یک اسطوره یونانی-رومی جوش داده شده است. نام مرفق از یک عبارت عربی طولانی‌تر به معنای “آرنج پلیدها” گرفته شده است و نشان دهنده تصویری حتی قدیمی‌تر است که در این ستاره و ستاره‌های همسایه دیده می‌شود.

چگونه مرفق را ببینیم

همانطور که برساوش ممکن است پر جنب و جوش بوده باشد، صورت فلکی آن تا حدودی کم نور است. مرفق به طرز درخشانی متمایز است، اما با این حال، اگر قبلاً هرگز به جستجوی قهرمان آسمانی کم‌نور نرفته‌اید، چند سنگ پله آسمانی می‌توانند شما را در مسیر درست راهنمایی کنند.

اولین قدم نگاه کردن به شمال است. برای تمام عرض‌های جغرافیایی شمال حدود 41 درجه شمالی، مرفق ستاره پیراقطبی است و هرگز غروب نمی‌کند. اما حتی اگر خیلی دورتر از آن در جنوب باشید، مرفق به قدری به قطب شمال آسمان نزدیک است که بیشتر شب را در هر زمانی از سال دیده می‌شود. هنگامی که به سمت شمال نگاه می‌کنید، ذات‌الکرسی با شکل W که به راحتی پیدا می‌شود می‌تواند شما را به راحتی به منطقه عمومی مناسب برساند. سپس خوشه پروین را پیدا کنید. مرفق تقریباً در نیمه راه بین این دو قرار دارد، اگرچه کمی به سمت شمال منحرف شده است. همچنین می‌توانید از قسمت دوم از سمت چپ W ذات‌الکرسی برای نشان دادن راه استفاده کنید.

مرفق و برساووش در مرکز صفحه کهکشان راه شیری اما در انتهای نسبتا ضعیف‌تر شمالی قرار دارند. اگرچه این منظره فاقد خطوط غبار تماشایی هسته کهکشانی است، تعداد فوق‌العاده زیادی از ستاره‌ها در این منطقه وجود دارد، و این امر برای کاوش با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ با قدرت کم بسیار هیجان‌انگیز است.

خوشه آلفای برساووشی فرصتی عالی برای گرفتن دوربین دوچشمی و رفتن به بیرون برای نجومی ساده و سرگرم کننده ارائه می‌دهد. البته می‌توانید این خوشه را با تلسکوپ بررسی کنید، اما دید گسترده و روشنایی دوربین‌های دوچشمی برای رصد این خوشه ایده‌آل است و به شما آزادی می‌دهد تا به سرعت حرکت کنید و واقعاً احساس کنید که آنجا هستید. ستارگان خوشه‌ای همگی در یک جهت حرکت می‌کنند و مرفق مایل به زرد به‌عنوان غول منفرد گروه ایستاده است.

ترجمه: سارا سیدحاتمی

منبع:

MEET MIRFAK, THE SUPERGIANT OF PERSEUS

BY: DANIEL JOHNSON JANUARY 11, 2023

https://skyandtelescope.org/observing/celestial-objects-to-watch/bright-stars/meet-mirfak-supergiant-perseus/