ستاره ابرغول سرخ ابط‌الجوزا 2000 سال پیش رنگی متفاوت داشت!!

جزئیات نزدیک ستاره ابرغول سرخ ابط‌الجوزا. (Rogelio Bernal Andreo/Wikimedia Commons، CC BY-SA 3.0))

ابط‌الجوزا، غول سرخ، همیشه اینطور نبود. روزی روزگاری، این ستاره یک هیولای رده اصلی بود – یک ستاره آبی-سفید نوع O، پرجرم‌ترین کلاس وزنی ستاره‌ای بود. وقتی به پایان این سبک زندگی جوان می‌رسید، رنگ طلاییتری پیدا می‌کرد.

بر اساس بررسی مشاهدات این ستاره که قدمت آن به دوران باستان بازمی‌گردد، حدود 2000 سال پیش رنگ آن زرد-نارنجی بوده است. انتقال به رنگ قرمز فعلی ، حتی برای ستاره‌ای با عمر کوتاهی مانند ابط‌الجوزا در یک چشم به هم زدن کیهانی اتفاق افتاد.

اما اندازه‌گیری مدت زمان این انتقال فقط برای ارضای کنجکاوی بیهوده نیست. این امر به یک تیم بین‌المللی از دانشمندان به رهبری رالف نوهاوزر منجم از دانشگاه فردریش شیلر ینا در آلمان اجازه داد تا تخمین جدیدی از سن ستاره انجام دهند که به نوبه خود، جدول زمانی جدیدی را برای ابرنواختر اجتناب‌ناپذیر آن به ما ارائه می‌دهد.

ابط‌الجوزا که فقط 700 سال نوری از ما فاصله دارد، ستاره ای غول پیکر در پایان عمرش و یکی از بزرگترین و درخشان‌ترین ستاره های آسمان ماست.

این ستاره تقریباً ذخایر هیدروژن خود را سوزانده که همجوشی آن در هسته یک ستاره به آن ستاره در تمام طول عمرش قدرت می‌دهد. در عوض، اکنون زندگی خود را توسط هلیوم خود می‌گذراند که ادغام آن به کربن و اکسیژن باعث شده است که ستاره به سمت بیرون منبسط شود و به این اندازه غول‌آسا برسد.

هنگامی که مواد لازم برای ذوب شدن آن تمام شد، ستاره تبدیل به ابرنواختر خواهد شد. هسته آن احتمالاً به صورت یک ستاره نوترونی فرو می‌ریزد.

و در سال‌های اخیر، پس از یک سری اتفاقات کم‌رنگ، این ستاره سوژه ترس‌افکنی روزنامه‌ها بوده است، و بیان می‌کند که ابط‌الجوزا می‌تواند هر روز در حال حاضر منفجر شود.

با این حال، ما می‌دانیم که مرگ ابط‌الجوزا قریب‌الوقوع نیست – حداقل در مقیاس‌های زمانی انسانی – ما دقیقا نمی‌دانیم که چه زمانی قرار است اتفاق بیفتد. یا حتی چند وقتی است که به صورت یک ابرغول سرخ پف کرده است. بهترین تخمین فعلی حدود 40000 سال پیش است.

اما اکنون مجبور نیستیم فقط به مشاهدات خود از ستاره تکیه کنیم. انسان‌ها آسمان را هزاران سال ثبت کرده‌اند… و نوهاوزر و همکارانش بر این باورند که متون باستانی می‌توانند حاوی پاسخ باشند.

آنها سوابق تاریخی را جست‌وجو کردند و به دنبال اشاره‌هایی به ستاره بودند و آنها را پیدا کردند. دو هزار سال پیش، ستاره شناسان باستانی ابط‌الجوزا را به رنگ زرد یاد می‌کردند.

در سال 100 قبل از میلاد، سیما کیان، اخترشناس دربار سلسله هان، در رساله خود در مورد مناصب آسمانی، ستاره را به رنگ زرد توصیف کرد. در مقابل، شباهنگ با رنگ سفید، بلاتریکس یا گامای شکارچی به رنگ آبی، و ستاره ابرغول قرمز قلب‌العقرب به رنگ قرمز توصیف شد.

اگر ابط‌الجوزا هم رنگ بود، مطمئناً به رنگ زرد توصیف نمی‌شد.

نوهاوزر می گوید: «از این مشخصات، می توان نتیجه گرفت که ابط‌الجوزا در آن زمان بین شباهنگ آبی-سفید و بلاتریکس و قلب‌العقرب قرمز رنگ بود.

سپس، حدود 100 سال بعد، محقق رومی هیگینیوس، نویسنده اثری با عنوان اخترشناسی آمد.
هیگینیوس نوشت: “Solis stella… corpore est magno, coloure autem igneo, similis eius stellae quae est in humero dextro Orionis;… Hanc stellam nonnulli Saturni esse dixerunt…” Hyginius نوشت. “ستاره خورشید… بدن بزرگ (یعنی درخشان) و رنگ/رنگ آتشین/سوخت است؛ شبیه ستاره ای که در شانه راست جبار است (یعنی ابط‌الجوزا)… بسیاری گفته‌اند که این ستاره (ستاره) زحل…”

این یک مثال محکم‌تر است – رنگ ابط‌الجوزا در مقایسه با رنگ خورشید و رنگ زحل که بیشتر مایل به قهوه‌ای به نظر می‌رسد تا قرمز. محققان می‌گویند سایر ستارگان توصیف شده توسط این ناظران رنگهای دقیقی دارند و توجه ویژه‌ای به توصیف قلب‌العقرب، غول سرخ الدبران و غول سرخ سماک رامح دارند که همگی به رنگ قرمز توصیف شده‌اند.

تغییر رنگ ابط‌الجوزا قابل ردیابی است. در قرن شانزدهم، طبق مشاهدات تیکو براهه، ستاره‌شناس دانمارکی، ابط‌الجوزا قرمزتر از الدبران بود. امروز، هنوز قرمزتر است و از نظر رنگ به قلب‌العقرب نزدیکتر است – ستاره‌ای که نامش به معنای “مثل مریخ” است.

این انتقال و مدت زمانی که طول کشید، پارامتری را در اختیار محققان قرار داد تا سن کنونی ابط‌الجوزا را تخمین بزنند.

نوهاوزر توضیح می‌دهد: این واقعیت که در طی دو هزار سال از زرد-نارنجی به قرمز تغییر رنگ داده است، همراه با محاسبات نظری به ما می‌گوید که جرم آن 14 برابر خورشید ماست – و جرم پارامتر اصلی تعیین کننده تکامل ستارگان است.

ابط‌الجوزا اکنون 14 میلیون سال سن دارد و در مراحل پایانی تکاملی خود قرار دارد. در حدود 1.5 میلیون سال، سرانجام به عنوان یک ابرنواختر منفجر خواهد شد. بنابراین ما برای مدتی از دوست قرمز جذاب خود لذت خواهیم برد.

ترجمه: سارا سیدحاتمی
منبع:
Red Supergiant Star Betelgeuse Was A Different Color Just 2,000 Years Ago
By MICHELLE STARR 06 September 2022
https://www.sciencealert.com/red-supergiant-star-betelgeuse-was-a-different-color-just-2000-years-ago