تکه تکه شدن آهسته یک دنباله‌دار توسط خورشید!!
تلسکوپ Lowell Discovery این تصویر را از دنباله‌دار 323P/SOHO در فوریه 2021 گرفته است. دم باقیمانده آن قابل مشاهده است. اعتبار: Hui et al. 2022
تیمی از محققان با استفاده از رصدهای زمینی و فضایی، یک دنباله دار را به دقت رصد کرده‌اند که به سختی قابل رؤیت است. این دنباله‌دار 323P/SOHO نام دارد و بیش از 20 سال پیش در سال 1999 کشف شد. اما رصد آن به دلیل نزدیک بودن به خورشید دشوار است. آنها دریافته‌اند که خورشید به آرامی دنباله‌دار را تکه تکه می‌کند.
دنباله‌دارهایی با نام SOHO با فضاپیمای SOHO کشف شدند. رصدخانه خورشیدی و هلیوسفر (SOHO) یک ماموریت مشترک ESA/NASA است که در سال 1995 پرتاب شد. مأموریت آن مطالعه خورشید است و اگرچه قرار بود این ماموریت دو سال طول بکشد، اما بیش از 26 سال است که در حال انجام است.
این فضاپیما به عنوان محصول جانبی مشاهدات خورشیدی خود، 4000 دنباله‌دار را کشف کرده است. بیشتر این دنباله‌دارها، دسته‌ای از دنباله‌دارهای خورشیدگذر هستند. اخترشناسان فکر می‌کنند که بیشتر دنباله‌دارهای خورشیدگذر تکه‌هایی از یک دنباله‌دار بزرگتر هستند که از هم جدا شده است. 323P یک دنباله‌دار خورشیدگذر نیست. این یک دنباله‌دار نزدیک به خورشید است. دنباله‌دارهای کوچک می‌توانند در نزدیکی به خورشید کاملاً تبخیر شوند، در حالی که دنباله‌دارهای بزرگتر می‌توانند به حیات خود ادامه دهند. برای اکثر آنها، حضیض‌های کوچکشان عذاب نهایی آنها را نشان می‌دهد.
دنباله‌دار مسیر خورشیدی یا خورشیدگذر، یا دنباله‌دار سانگِریزینگ وابسته به گروه ویژه‌ای از دنباله‌دارها است که هنگام حضیض خود، به فاصلهٔ بسیار کمی با خورشید قرار می‌گیرند. حتی بسیاری از آنها به فاصلهٔ چند هزار مایلی خورشید نیز می‌رسند. گذر از این فاصلهٔ کوتاه از خورشید برای ماندگاری دنباله‌دارها بسیار خطرناک است. آنها در معرض تابش شدید خورشیدی قرار می‌گیرند؛ البته فشار فیزیکی تابش خورشیدی است که به شکل‌گیری دُم دنباله‌دارها کمک می‌کند. علاوه بر این، دنباله‌دارها در نزدیکی خورشید، نیروهای جزر و مدی بسیار قوی یا فشار گرانشی را نیز تجربه می‌کنند. در این محیط خصمانه و ناسازگار، بسیاری از دنباله‌دارها با این سفر به پیرامون خورشید از میان می‌روند. حتی اگر آنها به سطح خورشید سقوط نکنند، هنوز خورشید می‌تواند آنها را نابود سازد.
بسیاری از دنباله‌دارها که دارای مدارهای مشابه هستند، «کروز پاس» نامیده می‌شوند و جمعی دیگر متعلق به گروهی به نام گروه کروز هستند. نزدیک به ۸۵ درصد دنباله‌دارهایی که توسط رصدگری‌های سوهو شناخته شده‌اند در این بزرگراه مداری دیده شده‌اند.
دانشمندان بر این باورند که صدها یا هزاران سال پیش، یک دنباله‌دار مسیر خورشیدی وجود داشته که فروپاشیده و دنباله‌دارهای کروز پاس باقیمانده آن هستند. در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۳، سی/۲۰۱۲ اس۱ که در آن زمان آیسون نام گرفت به حضیض خود (۷۳۰۰۰۰ مایل فاصله از خورشید) رسید. مدار این دنباله‌دار نشان می‌داد که در این دیدار می‌تواند تکانه کافی برای گریز از سامانه خورشیدی را به دست آورَد.گمانه‌زنی‌های زیادی در باره این دنباله‌دار منتشر شده‌بود. برخلاف پیش‌بینی‌ها، آیسون با چشم غیر مسلح دیده نشد. در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۳ (روز حضیض خورشیدی) اعلام شد که آیسون ممکن است به طور کامل یا پاره بزرگی از آن متلاشی شده باشد.
حضیض دنباله‌دار 323P/SOHO تنها 0.04 واحد نجومی است. دوره مداری آن کمی بیش از چهار سال است. در سال 2020، مشاهدات با تلسکوپ سوبارو نشان داد که این دنباله‌دار با نزدیک شدن به حضیض، هیچ ویژگی دنباله‌داری ندارد. اما این امر تغییر کرد.
نویسندگان در مقاله خود می نویسند: «با این حال، در مشاهدات پس از حضیض ما، یک دم بلند و باریک به تقلید از ابر بقایای دنباله دار متلاشی شده ایجاد کرد.
عنوان مقاله “مرگ طولانی مدت دنباله‌دار نزدیک به خورشید 323P/SOHO” است. نویسنده اول من‌تو‌هویی از آزمایشگاه ایالتی علوم قمری و سیاره‌ای، دانشگاه علم و فناوری ماکائو است. بقیه از مؤسساتی در ایالات متحده، آلمان، کانادا و تایوان هستند.
حضیض خورشیدگذرها کمتر از عطارد می‌باشد. ستاره‌شناسان فکر می‌کنند سیارک‌های کمربند اصلی یا دنباله‌دارهای کوتاه دوره‌ای هستند که تحت تأثیر گرانشی سیارات غول‌پیکر یا در نتیجه برخوردهای باستانی به خورشید نزدیکتر شده‌اند. خورشیدگذرها معمولاً دوام زیادی ندارند. به گفته اخترشناسان، طول عمر آنها به ندرت از 10 میلیون سال فراتر می‌رود، زیرا مدار آنها در منظومه شمسی داخلی است. آنها نه تنها باید با نیروی گرانشی خورشید مبارزه کنند، بلکه مکرراً از مسیرهای سیارات زمینی عبور می‌کنند.
این تصویر دوربین میدان گسترده هابل 3 دو قطعه به قطر 20 متر را نشان می‌دهد که از دنباله دار 323P/SOHO با علامت A و B آمده است. اعتبار: Hui et al. 2022
بر اساس مقاله جدید، 323P/SOHO با نابودی خود دست به گریبان می‌باشد. محققان در مدت کوتاهی در مارس 2021 دو قطعه به قطر 20 متر از دنباله دار را شناسایی کردند. آنها همچنین دریافتند که این دنباله دار بین 0.1 تا 10 درصد از جرم هسته خود را از دست داده است.
هسته این دنباله دار فقط 172 متر (560 فوت) قطر دارد که با سرعت 0.522 ساعت می‌چرخد که سریع‌ترین چرخش در بین تمام دنباله‌دارهای شناخته شده در منظومه شمسی است. به گفته نویسندگان این مقاله، این بدان معنی است که هسته دارای قدرت چسبندگی بالایی است. این قدرت ممکن است به آن کمک کند تا در برخوردهای گرانشی بیشتر با خورشید زنده بماند.
عجیب بودن مشاهده دم بقایای دنباله‌دار تنها پس از خروج از حضیض، به این دلیل است که تماشای دنباله‌دارهای نزدیک به خورشید خیلی دشوار است. در حضیض، درخشندگی خورشید، دنباله‌دارها را تقریباً غیرقابل مشاهده می‌کند. آنها با هر جزئیاتی خارج از حضیض قابل مشاهده هستند.
اجسام نزدیک به خورشید بسیار کمتر از آنچه وجود دارد که مدل‌ها نشان می‌دهند. بخشی از دلیل آن مشکل در مشاهده آنها در تابش خیره کننده خورشید است. اما دلیل دیگر این است که اخترشناسان انتظار دارند که آنها به دلیل تخریب حرارتی به ذرات میلی‌متری تجزیه شوند. با این حال، مشاهده تبدیل شدن آنها به گرد و غبار دشوار است. شواهد رصدی با کیفیت خوب زیادی مبنی بر جدا شدن آنها وجود ندارد. این مطالعه یکی از اولین نمونه‌های دنباله‌دارهایی است که با رصدخانه‌های زمینی رصد شده‌اند.
این تیم به این نتیجه رسیدند که این دنباله‌دار احتمالاً یک دنباله‌دار معمولی از خانواده مشتری در 1000 سال پیش بوده است. اما دنباله‌دارهای خانواده مشتری خود از اجرام کمربند کویپر منشأ گرفته‌اند و حاوی بسیاری از مواد فرار منجمد هستند. آنها باید در هنگام گرم شدن توسط خورشید یک دم قابل توجه تشکیل دهند که در مورد 323P دمی وجود ندارد. نویسندگان نتیجه می‌گیرند: «در عوض، به احتمال زیاد ناشی از بی‌ثباتی چرخشی، به‌علاوه تنش حرارتی عظیم ناشی از گرادیان دمایی عظیم در هسته آن در اطراف حضیض است».
323P ممکن است به زنده ماندن در برخوردهای نزدیک خود با خورشید ، تا حدی به دلیل قدرت چسبندگی بالای آن ادامه دهد. اما تا حدی به دلیل ناپایداری چرخشی‌اش و به دلیل داشتن تشدید مداری قوی با زحل بیشتر دوام نخواهد آورد که تشدید حضیض آن را کاهش می‌دهد و برونگرایی مداری آن را افزایش می‌دهد. به همین دلایل، دنباله‌دار 323P/SOHO محکوم به فنا است. بر اساس این مقاله، “… 323P احتمال برخورد 99.7 % باخورشید را در دو هزاره آینده دارد.”
ترجمه: سارا سیدحاتمی
The sun is slowly tearing this comet apart
by Evan Gough, Universe Today MARCH 14, 2022
https://phys.org/news/2022-03-sun-slowly-comet.html