تلسکوپ جدید و بهبود یافته سنجاقک یک آشکارساز گاز کهکشانی است!!

روبرتو آبراهام و تلسکوپ سنجاقک. اعتبار: پیتر ون دوککوم از دانشگاه تورنتو

در دهه گذشته، آرایه تله فوتو سنجاقک – که توسط پیتر ون دوککم از دانشگاه ییل و روبرتو آبراهام از دانشگاه تورنتو طراحی شده و در نیومکزیکو واقع شده است، با تشخیص نور ضعیف ستارگان در قسمت‌های کم نور آسمان شب، علم نوآورانه‌ای را انجام داده است. این تلسکوپ از خوشه‌هایی از لنزهای تله‌فوتو برای ایجاد تصاویر استفاده می‌کند، دقیقاً همانطور که چشمان سنجاقک داده‌های بصری را جمع‌آوری می‌کند.

این تلسکوپ کهکشان‌های «کرکی» را که قبلاً دیده نشده بود، کهکشان‌های کوتوله پراکنده و کهکشان‌هایی با ماده تاریک کم یا بدون ماده تاریک را مشاهده کرده است.

اکنون سنجاقک در حال بررسی گازهای فرا کهکشانی است.

با کمک یک فیلتر مخصوص که در جلوی هر عدسی نصب شده است، تلسکوپ سنجاقک قادر است بیشتر نور ساطع شده از ستاره‌ها را مسدود کند و فقط درخشش ضعیفی از گاز یونیزه شده ساطع کننده نور را به جا بگذارد. تیم سنجاقک یک نسخه “مسیر یاب” تلسکوپ جدید، با سه لنز به جای 48 لنز اصلی سنجاقک به صورت یک وسیله اثبات مفهوم ساخت. به گفته محققان، نتایج حتی بهتر از حد انتظار است.

ون داککوم، استاد نجوم خانواده سول گلدمن در دانشکده هنر و علوم ییل گفت: «در چند سال آینده تصاویری باورنکردنی از سنجاقک خواهیم داشت. “این روش جدید برای تشخیص ابرهای گازی، یک سبک کاملاً جدید را برای اکتشاف علم باز می‌کند.”

در یک جفت مطالعه جدید، تیم سنجاقک ویژگی‌های پنهان قبلی را در درون گاز اطراف گروهی از کهکشان‌ها را توصیف می‌کنند که در فاصله حدود 12 میلیون سال نوری از زمین قرار دارند. محققان این منطقه را تا حدودی به این دلیل انتخاب کردند که توسط تلسکوپ‌های دیگر مورد مطالعه قرار گرفته است و تعدادی تابلوی راهنمای آسمانی برای اندازه‌گیری دقت سنجاقک ارائه می‌دهد.

عماد پاشا، دانشجوی فارغ‌التحصیل دانشگاه ییل، اولین نویسنده یکی از مطالعات جدید، گفت: “گروه کهکشان مسیه 81 یکی از نزدیکترین گروهها به کهکشان ما است و آن را به یکی از بهترینها برای مطالعه تبدیل می‌کند.” ما با این ابزار جدید به بسیاری از این کهکشان‌های معروف و نزدیک باز می‌گردیم تا قطعاتی به پازل نحوه ورود و خروج گاز به کهکشان‌ها اضافه کنیم.»

اگرچه مدت‌ها مشخص بود که گاز سوختی برای ایجاد ستاره‌ها و سیارات در کهکشانها است، اما دینامیک چگونگی ورود و خروج این گاز به کهکشانها به خوبی شناخته نشده است. توانایی جداسازی تصاویر ساختارهای گازی در اطراف کهکشانها به یک اولویت برای محققان تبدیل شده است.

پاشا گفت: «تشخیص این نوع کهکشان با مشاهدات سنتی دشوار است. ما ممکن است در آینده تعداد بیشتری از این کهکشان‌های «نوزاد» را پیدا کنیم که در اطراف گروه‌هایی که به خوبی مطالعه شده‌اند.»

دومین مطالعه جدید، یک ابر غول پیکر از گاز یونیزه را توصیف می‌کند که طول آن 180000 سال نوری و عرض 30000 سال نوری است. اگرچه منشا ابر همچنان یک راز باقی مانده است، اما محققان این نظریه را مطرح می‌کنند که ممکن است طی یک برخورد نزدیک با کهکشان بزرگتر و همدمش، مسیه 81، از مسیه 82 دور شده باشد یا توسط ابربادهای قوی از مسیه82 منفجر شده باشد.

دبورا لوکهورست، نویسنده اول، دانشجوی سابق فارغ‌التحصیل در دانشگاه تورنتو، می‌گوید: «این ابر قبلاً دیده نشده بود. “تصویر ما اولین تصویر با حساسیت مورد نیاز و میدان دید کافی برای تشخیص آن بود. ما تقریباً باور نمی‌کردیم که واقعی باشد!”

اکنون که “مسیر یابی” سنجاقک موفقیت‌آمیز بوده است، محققان در حال ساخت ابزار بزرگتر سنجاقک Spectral Line Mapper با 120 لنز هستند. این تلسکوپ در سال آینده در نیومکزیکو مونتاژ می‌شود.

سیری چن، یکی از نویسندگان، دانشجوی فارغ‌التحصیل دانشگاه تورنتو که بر روی توسعه ابزار دقیق برای سنجاقک جدید کار می‌کرد، گفت که بخشی از اخلاق این پروژه این است که علم پیشگامانه را با استفاده از مواد در دسترس – از جمله لنزهای تله فوتو در دسترس تجاری- انجام دهد. در نهایت، این تیم قصد دارد تمام طرح‌ها و داده‌های ابزار خود را به صورت منبع باز و در دسترس سایر محققان قرار دهد.

چن گفت: “این علم را در دسترس افراد بیشتری قرار می‌دهد.”

ترجمه: سارا سیدحاتمی

منبع:

The new, improved Dragonfly telescope is a galactic gas detector

by Yale University MARCH 10, 2022

https://phys.org/news/2022-03-dragonfly-telescope-galactic-gas-detector.html