ملاقات با دبه، غولی در خرس بزرگ

در میان 7ستاره صورت فلکی دب اکبر، دبه به طور خاصی متفاوت است.

تقریبا همه افراد، خرس بزرگ را تشخیص می‌دهند، و احتمالاٌ بارها آن را دیده‌اید. اما امشب، بیرون بروید و دقیق‌تر نگاه کنید به ویژه به رنگ ستارگان توجه کنید. ممکن است متوجه چیزی شوید که قبلا آن را ندیده‌اید همه ستارگان آبی کمرنگ هستند به جز یکی از آنها که نارنجی است.
با اینکه دبه ستاره آلفای دب اکبر است، در واقع کمی کم نورتر از Alioth ستاره اپسیلون آبگردان بزرگ است، رنگ گرم دبه حاکی از این است که او غول پیری است که سوخت هیدروژن خود را در هسته به پایان رسانده و به هلیوم متوسل شده است، عرض این غول به 300 برابر عرض خورشید گسترش یافته است، که هر چه بزرگ‌تر می‌شود خنک شده و گرمای فعلی آن رنگ نارنجی را به ستاره می‌بخشد.
دبه با دیگر ستاره‌های آبگردان بزرگ تفاوت دارد. بیشتر آنها عضو گروه متحرک دب اکبر هستند، که دقیقا همان چیزی است که به نظر می‌رسد، این گروه منسجم از ستارگان شناخته شده به طور کلی به یک جهت حرکت می‌کنند، که به این ستاره‌ها، خوشه ستاره‌ای بازگفته می‌شود. مثل خوشه پروین، اما دبه عضو این گروه نیست. این ستاره همراه با ستاره قائد در انتهای دم به طور جداگانه در فضا حرکت می‌کنند.
اما دبه تنها نیست، این ستاره اولین ستاره طیفی دوتایی است که نزدیک به سفید بوده اما بسیار کم‌نورتر از ستاره F است که هنوز هیدروژن را در هسته خود می‌سوزاند، علاوه بر این یک ستاره F دیگر نیز وجود دارد که دورتر است، بنابراین دبه در واقع یک سیستم چهار ستاره‌ای است.
یک یادداشت جانبی جالب: تلسکوپ WIRE که در سال 1999 با هدف مشاهده کهکشان‌ها پرتاب شد، اما بسیار زود به دلیل مساله فنی، ماموریت اصلی آن به پایان رسید و تلسکوپ ردیابی کوچک برای شناسایی ستاره‌ها و اندازه‌گیری تغییرات روشنایی برای بررسی ساختار درونی آنها در مدار قرار گرفت. اخترشناسان بدین ترتیب برخی از علوم کاربردی را از نقض شدن نجات دادند. یکی از ستارگانی که این ماهواره مشاهده کرد دبه بود و یافته‌ها به تصحیح اندازه‌گیری جرم آن کمک کرد.

اسطوره شناسی
پیدا کردن و شناختن گروهی از ستارگان قابل تشخیص با وسعت و جذاب‌تراز خرس بزرگ دشوار خواهد بود. حتی در میان مردمی که آگاهی کمی از نجوم دارند، نیز آبگردان بزرگ محبوب شناخته می‌شود که یک صورت فلکی واقعی نیست. این الگوی ستاره‌ای گروه کوچکی از ستاره‌ها است که به نام دب‌اکبر (خرس بزرگ) شناخته می‌شود، نام دبه در عربی به معنای ” پشت خرس” گرفته شده است، که به موقعیت مکان ستاره در آن صورت فلکی اشاره دارد.

شکل1عکس ترکیبی از دب اکبر وبارش شهابی برساووشی-لب خرس وزیر گوش آن-انتهای دب اکبر زیر دم آن. عکس از.الکس کونو

برای یونانیان؛ صورت فلکی خرس، کالستو بود ( بله همان کالستو که نام ماهواره گالیله است) که هومر درباره آن نوشت: خرس … گرداگرد می‌چرخد، می‌چرخد در جایش رو به اوریون و هرگز تنها در جریان اقیانوس فرو نمی‌رود. این روشی بسیار شاعرانه برای گفتن این است که دب اکبر ستاره دور قطبی می‌باشد.

مفهوم دب‌اکبر به عنوان خرس در سراسر جهان رایج است. اماآبگردان بزرگ در طول زمان تفسیرهای مختلفی داشته است. این صورتواره یک گاو، یک ملاقه، نوشیدنی، تابوت، واگن، پروانه و …. بوده است.
در فرهنگ اوجبو از دریاچه های بزرگ ایالات متحده ، ستاره های دب اکبر به عنوان یک ماهیگیر به نام ojig (مانند یک پستاندار کوچک ) شناخته می شود .

چگونه دبه راببینیم :

دبه یکی از گوشه‌های کاسه دب اکبر را تشکیل می‌دهد وآن را به راحتی نمی‌توانید پیدا کنید. وقتی به دب اکبر در یک جهت عمودی نگاه می‌کنید، دبه ستاره رو به بالاست – راست – یکی از دو ستاره ” اشاره گر” که سمت ستاره قطبی نشانه می‌رود ( نشانگر دیگر مراق است).
با موقعیت حدود 61 درجه ، دبه برای بسیاری از مناطق ایالات متحده به صورت دور قطبی است به این معنا که هرگز غروب نمی‌کند و به طور مداوم در آسمان شمالی می‌چرخد به خاطر همین دب اکبر در ساعات مختلف طول شب و فصول مختلف پایین به بالا یا حتی وارونه به نظر برسد. با این حال، دبه به همراه مراق هرگز از قطب شمالی آسمان دور نخواهد بود و پیدا کردن آن ساده است.

منبع:

Meet Dubhe, Giant of the Big Dipper

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *