قبل از آپولو، چه دانشمندانی ماه راه کشف کردند؟
یازده دانشمند از هنگام اختراع تلسکوپ تا 360 سال پس از آن، ماه را سوژهمطالعات خود قرار دادند.
همیشه اصطلاح “قهرمانان ماه” یادآور فضانوردانی است که بر روی ماه گام نهادند؛ داستانها، فیلمها، موسیقیها و بازیهای ویدئویی نیز این فضانوردان شجاع و مراحل سوارشدن و قدم نهادن بر روی ماه و کاوش هیجانانگیز آنان را به ما یادآوری میکنند.
اما دسته دیگری از قهرمانان ماه وجود دارند که از زمانی که گالیله در سال 1609 برای اولین ماه را با تلسکوپ رصد کرد تا سال 1969 که ماموریت آپولو11 با موفقیت انجام شد، اکتشافات عظیمی در مورد نزدیکترین همسایه ما انجام دادهاند.
در این متن، نگاهی کوتاه به فعالیتهای این یازده دانشمند خواهیم داشت:
1ـ گالیلئو گالیله:
ابتدا باید به این نکته توجه کرد که گالیله اولین شخصی نبود که ماه را با تلسکوپ رصد کرد بلکه اولین فرد “توماس هریت” بود که تا چند صد سال ناشناخته بود.
گالیله طی مشاهدات خود متوجه شد که ماه برخلاف تصور یونیان باستان و مسیحیان یک کره کامل نیست.
در سال 1609 این دانشمند متوجه کوهها و درههای ماه شد؛ وی اولین محاسبات توپوگرافی ماه را انجام داد و مناطق تاریک سطح ماه را “دریا” نامید و دریافت که این مناطق نسبت به بخشهای درخشانتر ماه سردتر و هموارتر میباشند. گالیله متوجه کمبود ابر و در نتیجه نبود آب در ماه شد؛ بدین ترتیب در صورت وجود حیات در ماه، با آنچه که ما میشناسیم متفاوت میباشد.
گالیلئو گالیله اولین اخترزیستشناسی بود که با استفاده از مشاهداتش (نه حدسیات)، به نتایج جالبی دست یافت.
2_ یوهانسن هولیوس:
در ادامه 40 سال مشاهدات گالیله، تلسکوپ سایر دانشمندان نیز به سمت ماه نشانه رفت. اغلب مطالعات آنها براساس اسکچزنی بود و تا سال 1650 نقشهای دقیق از کوهها و درههای ماه طراحی نشده بود.
سال 1647 این ستارهشناس لهستانی کتاب “selenographia” منتشر ساخت که در آن 40 اسکچ از فازهای افزاینده و کاهنده ماه و 3 نقشه کامل ماه ترسیم شده بود. این کتاب اولین کتابی بود که ماه را مورد بررسی قرار داده بود و تا 150 سال بعد به عنوان مرجع مورداستفاده منجمان بود. اگرچه تعداد اکتشافات هولیوس زیاد نبود، اما نقشه نسبتا صحیحی از ماه طراحی کرد که نشان داد: ماه دنیایی با ویژگیهای توپوگرافی متعدد میباشد.
3_ آدرین آزوت:
فیلسوفان و دانشمندان یونان باستان تصور میکردند که ماه، سیارات و حتی خورشید و ستارگان قابل سکونت میباشند. آزوت در سال 1661 مخالفت خود را با این امر اعلام کرد و در میان مشاهداتش هیچ نشانهای از حیات در ماه نیافت. پس از اولین باری که گالیله ماه را رصد کرد، هیچکس ابرها و دریاهای ماه را ندیده بود؛ پس احتمال وجود اتمسفر ماه بسیار کاهش یافت. هیچ نشانی از تغییر فصول در ماه، رشد گیاهان، فوران آتشفشان، اتشسوزی جنگلها دیده نمیشد. یافتههای وی هیچ تاثیری بر مردم نداشت و تا صدها سال، باور عمومی بر این بود که در ماه آتشفشان فعال، گیاه، آب، یخ، گاز و حتی انسان وجود دارد.
4ـ یوهان مادلر (و دستیارش ویلهم بیِر):
با پیشرفت تلسکوپها در قرن بعد، رصدگران قادر به کشف انواع جدیدی از عوارض سطحی ماه و تهیه نقشههایی با جزئیات بیشتر بودند.
اواسط دهه 1830 دو فرد آلمانی موفق به تهیه یک نقشه مدرن از چهار تربیع ماه شدند و آن را در کتابی تحت عنوان “Der mond” منتشر ساختند.
بهترین سلنوگرافر نیم قرن نوزدهم و دستیارش بیِر به مشاهده ما، تهیه نقشه و گزارشنویسی پرداختند.
در نتایج به دست آمده آنها مشخص شد که ماه اتمسفر و آب ندارد و در صورت وجود حیات، بسیار از آنچه انتطار میرود تفاوت دارد.
مادلر بر خلاف گالیله که تصور میکرد به دلیل وجود کوه و دره در ماه، زمین و ماه شبیه یکدیگرند معتقد بود که این دو به یکدیگر شبیه نیستند. کتاب و نقشههای این دو پژوهشگر تا 100 سال، مرجعی استاندارد برای منجمان بود.
5ـ جی. کی. گیلبرت:
گروو کارل گیلبرت، یک زمینشناس آمریکایی بود که پس 18 شب رصد ماه با استفاده از تلسکوپ 26 اینچی رصدخانه “ناوال” متوجه شد که اغلب دهانههای آتشفشانی بر قله کوههای عظیم قرار دارند؛ در حالیکه دهانههای ماه در قسمتهای مسطح ماه واقع شدهاند. او معتقد بود دهانهها در اثر برخورد به وجود آمده و سطح ماه الگویی زمینشناسی خطی دارند. این الگوها “Imbrium Sculpture” نامیده میشود. وی معتقد بود منطقه دریای Imbrium بزرگترین دهانه برخوردی ماه میباشد.
6 و 7ـ ارنست اپیک و ای. سی. گیفورد:
اغلب منجمان معتقد بودند دهانههای ماه آتشفشانی هستند زیرا با دهانههای برخوردی آشنا نبودند تا اینکه اوایل دهه 1900 دهانه شهاب سنگی آریزونا کشف شد.
آنها معتقد بودند دهانههای برخوردی سطح ماه باید بیضی شکل باشند زیرا شهابسنگها و یا سنگهای فضایی عمود به سطح ماه برخورد نمیکنند بلکه زاویهای با سطح ماه میسازند اما رصدهای آنان نشان دادند که اغلب دهانهها دایرهایشکل هستند.
مطالعات ارنست اپیک و ای. چارلز گیفورد در سالهای 1916 و 1924 نشان دادند که ممکن است برخوردها عمیق نباشند و سرعت زیاد برخورد باعث ذوب شدن و جدا شدن بخشی از سطح ماه شود.
8ـ رابرت دایتز:
دایتزِ زمینشناس در سال 1946 مقالهای نوشت که در آن ذکر شده بود که دهانههای ماه از لحاظ انرژی و ساختار شباهتی به آتشفشان ندارند. او با نظر گیفورد موافق بود و اطلاعات بیشتر در مورد قطر دهانهها نشان داد که ساختارشان به نسبت انرژی برخورد تغییر میکند. او به این نکته اشاره داشت که انرژی برخورد بخشی از سطح ماه را ذوب کرده و در نتیجه آن دهانهها به وجود آمده اند و ماه در حال حاضر سرد و مرده است. وی معتقد بود نحوه توزیع دهانهها با آتشفشانی بودن آنها در تناقض است و دریاها درون دهانههای برخوردی جای دارند.
تقریبا تمام نظریات دایتز صحیح بود اما متاسفانه به نظریات آن توجهی نشد.
9ـ رالف بالدین:
در سال 1949، بالدین با مطالعات فراوان خود نظریه “Imbrium Sculpture” را تایید کرد و معتقد بود انرژی بسیار زیادی باعث به وجود آمدن کوههای عظیمی در نزدیکی دریای Imbrium شده است. وی موفق به طراحی گرافی شد که عمق تمامی دهانهها را مشخص مینمود.
10ـ ایگویان شومیکر:
در دهههای 1950 و 1960 شومیکر دهانههای بمبهای هستهای و شهاب سنگی را مورد بررسی قرار داد و با استفاده از نتایج بدست آمده از آن دهانه “کوپرنیکوس” ماه را مطالعه نمود. این اولین پژوهش در خصوص مکانیزم دهانههای ماه بود که نشان داد مواد اطراف دهانه با سرعت زیادی به فضا پرتاب میشوند. شومیکر به کمک ار. جی. هاکمن نقشهای دهانه کوپرنیکوس و دریای Imbrium تهیه کرد و سیستم چینهشناسی معرفی کرد که در کل سامانه خورشیدی کاربرد داشت.
11ـ ویلیام کی. هارتمن:
آخرین اکتشافات ماه پیش از ماموریت آپولو 11 را هارتمن انجام داد. او متوجه شد دریای Orientale که در بخش غربی ماه قرار دارد، مرکز یک بخش حلقهایست که آن را منطقه چند حلقهای نامید. هارتمن در کنار کویپر موفق به کشف ساختارهایی مشابه در اطراف دریاها شدند و آنها را مناطق برخوردی “Iava-filled” نامیدند.
در ماههای پیش از ماموریت آپولو 11، هارتمن، شومیکر و بالدوین با نظریه برخوردی بودن دهانهها موافق بودند و سن دریاهای ماه را تخمین زدند. بالدوین و شومیکر معتقد بودند دریاها صدها میلیون سال قدمت دارند در حالیکه هارتمن معتقد بود سن آنها 3.6 میلیارد میباشد.
نمونههایی از دریای “آرامش” که توسط ماموریت آپولو 11 به زمین بازگردانده شدند نظر هارتمن را اثبات کردند.
از تمامی این 11 دانشمند به عنوان قهرمانان ماه یاد میشود زیرا اغلب نظریات آنان صحیح بوده است. پس از نظریات و تلاشهای فراوان آنان، برخی معتقد بودند ماه اتمسفر دارد، گیاه در ماه رشد میکند و یا حتی انسانها بر روی آن ساکن هستند! پس از ماموریت آپولو 11 این نظریات از بین رفت. گام نهادن انسان بر روی ماه به برخی از سوالات پاسخ داد و در مقابل سوالات جدید و اسرار دیگری از ماه هنوز بیپاسخ میباشند.
ترجمه: سرکار خانم مریم هادیزاده
منبع:
https://www.skyandtelescope.com/astronomy-resources/before-apollo-scientists-who-discovered-moon/