تراش آینه تلسکوپ آماتوری قسمت ششم: پودرهای تراش

اصولا پودرهای تراش باید نسبت به جسمی که تراشیده می‌شود جنس سخت‌تری داشته باشند. این پودرها به نام کلی پودر سمباده معروف هستند. چنانچه  دقیق شویم نام پودر سمباده بیشتر برای سیلیسیوم کاربید بکار می‌رود. ذرات سیلیسیوم کاربید معروف به کاربوراندوم اصلی‌ترین پودر تراش آینه است جنس خیلی سختی دارد.  بعد از کربوراندوم ، اکسید آلومینیوم از نظر کاربرد در درجه  بعدی قرار دارد .

 کاربوراندوم رنگ سیاه مایل به آبی یا مایل به سبز دارد و در کوره الکتریکی از  کربن و سیلیسیوم اکسید بدست می‌آید. پودرهای تراش با شماره‌ای مشخص میشوند. این شماره برابر تعداد منافذی است که در اینچ طولی یک الک موجود است و از الک کردن پودر سمباده با آن بدست می‌آید. بنابراین هر چه شماره پودر کوچک‌تر باشد الک مربوطه در واحد اینچ منافذ کمتر و بزرگتری دارد و لذا ذرات درشت‌تر هستند. روش شماره‌گذاری اکسید آلومینیوم بیشتر برحسب سرعت رسوب با الوتریشن صورت می‌گیرد ولی در تجارت ممکن است از همان شماره‌های الک استفاده شود.

 در تراش درشت، جنس بسیار سخت کاربوراندوم سبب صرفه‌جویی در وقت می‌شود، مخصوصا وقتی عمق گودی مورد نیاز بیشتر باشد. اما این پودر حفرات عمیق‌تر و خشن‌تری  نسبت به اکسید آلومینیوم  ایجاد می‌کند که برطرف کردن بعدی آنها مشکلتر است.

در تراش آینه‌های کوچک آماتوری معمولا ابتدا از پودر شماره  120  استفاده می‌شود ، مگر آینه  بزرگتر از 8 اینچ باشد یا عمق گودی بیشتر از 1.5 میلیمتر باشد که در اینصورت بهتر است از پودر شماره 80 شروع شود.

می‌توان تراش آینه را به دو مرحله تراش درشت و تراش نرم تقسیم کرد. در تراش درشت همانطور که اشاره شد از پودر 80 یا 120 شروع می‌کنیم. بعد از اینکه گودی لازم تقریبا ایجاد شد جهت برطرف کردن حفرات درشت ایجاد شده،  به تدریج از پودرهایی با سایز کوچکتر استفاده می‌کنیم تا سطح شیشه صاف و صاف‌تر شود. ترتیب استفاده از پودرها  اینگونه است که بعد از 80 (چنانچه استفاده شده باشد) سپس از شماره 120 و بعد 220 یا 250 و بعد 400  و در نهایت از پودر 1000 استفاده می‌شود. بعضی ممکن است بعد از 400 از شماره 600  استفاده کنند. عده‌ای نیز برای خاتمه بعد از 1000 از شماره 1200 یا 1400 استفاده کنند. اما ترتیب مرسوم همان است که در ابتدا گفته شد.

معمولا از اکسید آلومینیوم در مراحل تراش نرم استفاده می‌شود. پودری سفید رنگ یا مایل  به خاکستری است. سختی کمتری نسبت به کربوراندوم دارد. لذا حفرات کوچکتری نسبت به آن ایجاد می کند. انواع ناخالص‌تر از معدن بدست می‌آید و به نام‌های ایمری و نیز آلوندوم نامیده می‌شوند. نوع سنتتیک به کوروندوم  معروف است. بیشتر از همه در تراش نرم با شماره‌های  400 و سپس 600 و 1000 یا بعد از آن از این پودر استفاده می‌شود. عده‌ای بدون استفاده از کوروندوم تمام مراحل تراش را با همان پودر کربوراندوم  انجام می‌دهند.

پودر سیلیسیوم کاربید یا کربوراندوم (carborundum) یا کاربو ، جنس بسیار سختی دارد به صورت سنتتیک ساخته می‌شود ، به نام پودر سمباده معروف است و در تراش درشت آینه بکار می‌رود.

پودر اکسید آلومینیوم که در تراش آینه با نام کوروندوم (corundum) معروف است. نسبت به کربوراندوم سختی کمتری دارد و در تراش نرم بکار می‌رود.

مقدار پودر مصرفی برای هر شماره در تراش آینه در این جدول نمایش داده شده است.

این مقدار  در درجه اول به سایز آینه، عمق گودی و بنابراین عدد اف آینه بستگی دارد. همچنین به تکنیک تراش، تجربه قبلی و میزان فشار در حرکات بستگی دارد. استفاده تا دو یا سه برابر این مقادیر در تراش اولین آینه چندان غیرمنتظره نخواهد بود.

در این جدول مقادیر مصرفی برحسب پوند ذکر شده است هر پوند حدودا  ۴۵۳ گرم است.

نویسنده: جناب آقای محمود یونسیان

محمود یونسیان متولد سال۱۳۴۲ هستم از نوجوانی و شروع دبیرستان به انجام  آزمایش‌های شیمیایی علاقمند شدم. از همان زمان به رسوب شیمیایی نقره بر شیشه و ساخت آینه مقعر برای تلسکوپ مجذوب شدم ولی به علت عدم علم کافی و نبود امکانات عملی نشد.

در حوالی سال ۷۲ با استفاده از لنز یک عینک و با کمک چشمی, یک دوربین کوچک سرهم کردم که به طور ظریف چاله‌های ماه را نشان می‌داد. سپس در آن سالها به کارگاه‌های محلی، تراش عدسی به ابعاد تا ۱۰ الی ۱۵ سانتیمتر  و فاصله کانونی ۳۰ الی ۱۰۰ سانتیمتر از شیشه معمولی را سفارش می‌دادم و نیز یک لنز آکرومات ۸۰ میلیمتری خریداری و با آنها دوربین‌های کوچکی ساختم. در سال ۷۷ با آینه مقعر ریش‌تراشی تلسکوپ کوچکی ساختم ولی هنگام مشاهده ماه، تصویر چندگانه‌ای از ماه مشاهده می‌شد.

حوالی سال۸۷ با کمک یکی از دوستان اولین تراش یک آینه ۶ اینچ را شروع کردم ولی به علت عدم علم و تجربه کافی نتیجه‌بخش نبود. بنابراین ابتدا با جستجو در سایت‌های اینترنتی و سپس جستجوی کتابهای مربوطه کم کم پیشرفت‌های زیادی در تراش و پولیش و نیز سهموی کردن بدست آوردم. قبل از تکمیل اولین آینه و در اواخر سال ۹۰ به علت بیماری شدید کلیوی و دیالیز فعالیت‌های عملی متوقف شد ولی به مطالعه بیشتر ادامه دادم. در اویل سال ۹۱ با راه‌اندازی یک وبلاگ به آدرس mirrorandtelescope.blogfa.com مطالبی را بطور منظم در مورد تراش و پولیش آینه منتشر نمودم. در سال ۹۳ بعد از پیوند کلیه و بهبودی، اولین آینه ۸ اینچ را با موفقیت قابل قبول سهموی کردم. بعد از کوتینگ آینه بقیه قطعات لازم را خریداری و تعدادی را شخصا ساختم و با سفارش ساخت پایه دابسونی تلسکوپ نسبتا خوبی تکمیل نمودم که ماه و سایر اجرام و کمربندهای استوایی مشتری و حلقه زحل را با آن رصد می‌کردم.

در سالهای بعد همچنان با مطالعه کتابهای دیگر و تجربه‌های بیشتر چندین آینه از ۵ تا ۱۴ اینچ جمعا حدود ۱۵ آینه کروی و سهموی تراش و صیقل دادم.

در سال ۹۷ نیز کانال تراش آینه و ساخت تلسکوپ @telescopemirrormaking را راه‌اندازی کردم.