تراش آینه تلسکوپ آماتوری قسمت پنجم: ابزار تراش

چنانچه دو دیسک شیشه‌ای هم‌اندازه را روی هم گذاشته و بین آن دو پودرهای سایا که جنسی سخت‌تر از شیشه‌ها دارند اضافه کنیم و سپس شیشه‌ی فوقانی را با حرکات رفت و برگشت و با فشار زیاد، در تمام جهات و حالات ممکن روی دیسک تحتانی حرکت دهیم، کم کم شیشه فوقانی شروع به گود شدن و شیشه تحتانی شروع به برجسته شدن می‌کند. به عبارتی به ترتیب مقعر و محدب می‌شوند. این اساس تراش آینه تلسکوپ است. بعدا به طور مفصل در این باره صحبت می‌کنیم.

با توجه به این مختصر توضیح، حال نوبت به معرفی مشخصات شیشه تحتانی  می‌رسد.

در تراش آینه تلسکوپ آماتوری استاندارد، از همان ابتدا به شیشه فوقانی آینه و به شیشه تحتانی ابزار می‌گوییم. ابزار تراش در نهایت دور انداخته می‌شود. جنس ابزار تراش  می‌تواند از شیشه ساده و یا دیسک‌هایی از سایر مواد سخت مثل فولاد یا سرامیک و غیره باشد. مرسوما از دیسک شیشه‌ای هم‌اندازه آینه به عنوان ابزار تراش استفاده می‌شده است. ضخامت ابزار شیشه‌ای می‌تواند کمتر و حدودا دو سوم تا سه چهارم آینه باشد. ولی از آنجایی که  ضخامت آینه را از حداقل ممکن انتخاب کرده‌ایم لذا ضخامت ابزار را نیز برابر ضخامت آینه  انتخاب می‌کنیم.

سالیانی است که به جای ابزار شیشه‌ای، از ابزار سرامیکی برای تراش آینه استفاده می‌شود. ابزار سرامیکی ارزانتر از شیشه است. جنسی سخت‌تر از شیشه دارد و بنابراین  تراش و گود شدن آینه سریعتر و کم‌هزینه‌تر می‌شود این کاهش هزینه تا حدی ناشی از مصرف کمتر پودرهای تراش نیز می‌باشد.

از مشکلات ابزار شیشه‌ای احتمال چسبیدن و قفل شدن آینه و ابزار در مراحل تراش نرم می‌باشد. بعضا جدا کردن آنها بسیار مشکل و وقت‌گیر و گاها توام با آسیب و لب پر شدن یا شکستن یکی یا هر دو می‌شود. با استفاده از ابزار سرامیکی می‌توان شیشه نسبتا گرانقیمت را جهت تراش آینه‌ای دیگر به کار گرفت و از سایر ویژگی‌های مثبت ابزار سرامیکی نیز بهره برد.

برای ساخت ابزار سرامیکی نیاز به سرامیک‌های کوچک داریم. این سرامیک‌ها معمولا در ابعاد یک تا دو اینچ و مربعی و یا شش‌گوش جهت پوشش کف یا دیوارهای استخرها یا سرویسهای بهداشتی به کار می‌روند. همچنین نیاز به دیسکی هم‌اندازه آینه و از جنس ماده‌ای محکم و غیرقابل نفوذ نسبت به آب داریم که سرامیکهای کوچک را روی آنها مرتب چیده و فیکس کنیم. این دیسک را می‌توان از گچ یا سیمان فراهم کرد. دیسک گچی زودتر سفت و سخت می‌شود ولی باید با ماده‌ای آن را نسبت به آب غیرقابل نفوذ کرد. دیسک سیمانی دیرتر سخت شده ولی خودش ضدآب است. معمولا بعد از خشک و سخت شدن  دیسک گچی آن را در هر دو سطح و کناره‌ها با چسب مایع ضدآب می‌کنند. بعد از اینکه لایه چسب خشک شد، ابتدا با مداد محل قرار دادن سرامیک‌ها را روی آن مشخص می‌کنیم، به نحوی که بین سرامیک‌ها حدود 4 تا 6 میلیمتر یا در این حدود فاصله باشد و حداکثر تعداد سرامیک کاملی که امکانپذیر باشد را در خود جای دهد و به هیچ وجه از لبه‌های دیسک فراتر نرود. اساسا در لبه‌ها که امکان قرار دادن سرامیک کامل وجود نداشته باشد از گذاشتن سرامیک‌های شکسته صرف‌نظر می‌کنند. عده‌ای نیز با وسیله‌ای مناسب سرامیک‌ها را به اندازه لازم بریده و از قطعات کوچکتری برای لبه‌ها استفاده می‌کنند. از مضرات آن سهولت جدا شدن این قطعات کوچک و نیز خش افتادن آینه در تراش نرم و ناشی از لبه‌های تیز یا نامنظم آنها است.

بعداز مشخص کردن محل سرامیک‌ها مجددا روی دیسک را با لایه‌ای از چسب مایع می‌پوشانیم. سپس به سرعت و قبل از سخت شدن چسب، سرامیک‌ها را چیده و کمی فشار می‌دهیم تا چسب مختصری اطراف آنها را فرا گیرد. سپس باید دیسک را به مدت یک هفته در محلی  که هوا جریان داشته باشد قرار داده تا کاملا سفت و سخت شوند. استفاده زودرس از ابزار سرامیکی سبب جدا شدن سرامیکها و هدر رفتن مصالح کار می‌شود. جدا شدن یک و شاید دو سرامیک کوچک اهمیتی نداشته و به کار ادامه خواهیم داد ولی  ادامه کار با جدا شدن تعداد بیشتری از سرامیکها بی‌فایده خواهد بود. این از مهمترین مضرات ابزار سرامیکی است بنابراین در چسباندن و سفت و سخت شدن آنها نهایت دقت و صبر و حوصله به کار ببریم. آماده شدن ابزار سرامیکی به یکی دو هفته زمان نیاز دارد ولی ابزار شیشه‌ای از همان روز اول قابل استفاده است. با توجه به تمام این نکات نوع ابزار شیشه‌ای یا سرامیکی را که مایل هستیم انتخاب می‌کنیم.

نویسنده: جناب آقای محمود یونسیان

نویسنده : محمود یونسیان

محمود یونسیان متولد سال۱۳۴۲ هستم از نوجوانی و شروع دبیرستان به انجام  آزمایش‌های شیمیایی علاقمند شدم. از همان زمان به رسوب شیمیایی نقره بر شیشه و ساخت آینه مقعر برای تلسکوپ مجذوب شدم ولی به علت عدم علم کافی و نبود امکانات عملی نشد.

در حوالی سال ۷۲ با استفاده از لنز یک عینک و با کمک چشمی, یک دوربین کوچک سرهم کردم که به طور ظریف چاله‌های ماه را نشان می‌داد. سپس در آن سالها به کارگاه‌های محلی، تراش عدسی به ابعاد تا ۱۰ الی ۱۵ سانتیمتر  و فاصله کانونی ۳۰ الی ۱۰۰ سانتیمتر از شیشه معمولی را سفارش می‌دادم و نیز یک لنز آکرومات ۸۰ میلیمتری خریداری و با آنها دوربین‌های کوچکی ساختم. در سال ۷۷ با آینه مقعر ریش‌تراشی تلسکوپ کوچکی ساختم ولی هنگام مشاهده ماه، تصویر چندگانه‌ای از ماه مشاهده می‌شد.

حوالی سال۸۷ با کمک یکی از دوستان اولین تراش یک آینه ۶ اینچ را شروع کردم ولی به علت عدم علم و تجربه کافی نتیجه‌بخش نبود. بنابراین ابتدا با جستجو در سایت‌های اینترنتی و سپس جستجوی کتابهای مربوطه کم کم پیشرفت‌های زیادی در تراش و پولیش و نیز سهموی کردن بدست آوردم. قبل از تکمیل اولین آینه و در اواخر سال ۹۰ به علت بیماری شدید کلیوی و دیالیز فعالیت‌های عملی متوقف شد ولی به مطالعه بیشتر ادامه دادم. در اویل سال ۹۱ با راه‌اندازی یک وبلاگ به آدرس mirrorandtelescope.blogfa.com مطالبی را بطور منظم در مورد تراش و پولیش آینه منتشر نمودم. در سال ۹۳ بعد از پیوند کلیه و بهبودی، اولین آینه ۸ اینچ را با موفقیت قابل قبول سهموی کردم. بعد از کوتینگ آینه بقیه قطعات لازم را خریداری و تعدادی را شخصا ساختم و با سفارش ساخت پایه دابسونی تلسکوپ نسبتا خوبی تکمیل نمودم که ماه و سایر اجرام و کمربندهای استوایی مشتری و حلقه زحل را با آن رصد می‌کردم.

در سالهای بعد همچنان با مطالعه کتابهای دیگر و تجربه‌های بیشتر چندین آینه از ۵ تا ۱۴ اینچ جمعا حدود ۱۵ آینه کروی و سهموی تراش و صیقل دادم.

در سال ۹۷ نیز کانال تراش آینه و ساخت تلسکوپ @telescopemirrormaking را راه‌اندازی کردم.

ابزار سرامیکی با سرامیک‌های شش‌گوش

ابزار سرامیکی با سرامیک‌های چهارگوش