همانطور که در قسمت اول گفته شد، برای پیدا کردن اجرام در آسمان نیاز به اطلس‌ آسمان شب داریم که انواع متفاوتی از آن را می‌توانید در اختیار داشته باشید. اطلس مانند یه نقشه عمل می‌کنند و راهیابی ما را در آسمان آسانتر می‌سازد. در قسمت اول با مفاهیم جهت و فاصله و میدان دید تلسکوپ خودتان آشنا شدید. حالا برای شکار اولین اجرام آماده هستید.

پرش ستاره‌ای

وقتی صحبت از یک برنامه‌ رصدی می‌شود، باید حتما از قبل برای آن برنامه‌ریزی کرد. به طور مثال از صورت فلکی دوپیکر یا جوزا شروع می‌کنیم.  همانطور که می‌دانید این صورت فلکی، دو ستاره‌ پر نور کاستور و پولوکس دارد که می‌توانید به راحتی آنها را پیدا کنید. هنگامی که آنها را در آسمان دیدید، با نقشه آسمان آن را مطابقت دهید.

بر روی نقشه آسمان 2000، کمی پایینتر از پولوکس، سحابی سیاره‌ای اسکیمو(ان جی سی 2392) قرار دارد. این سحابی در تصویر زیر با یک حلقه‌ مفتولی با اندازه  ۱ْ نشان داده شده و جرم کوچک گردی با قدر هشت می‌باشدکه توسط بیشتر تلسکوپ‌ها می‌توان آن را دید.

حالا می‌خواهیم با پرش ستاره‌ای به این جرم برسیم. یعنی از ستاره پولوکس که آن را می‌شناسیم می‌خواهیم به سحابی اسکیمو که می‌خواهیم آن را مشاهده کنیم برسیم. در این وسط ستاره‌های حتما شما را گول خواهند زد، گول این ستاره‌های گمنام را نخورید.

کمی حلقه را به سمت غرب ببرید و ستاره۶۰ را وسط میدان دید خود بگذارید.

طبق تصویر ستاره ۶۰ صورت فلکی را وسط میدان دید قرار دهید. اگر ستاره کم‌نور ۵۹ این صورت فلکی را در جنوب غربی ستاره 59 ‌بینید نشانگر این است که مسیر درستی را هدف‌گیری کرده‌‌‌اید.

 حلقه مفتولی را برداشته و مثل شکل بالا بر روی نقشه ستاره 60 را در وسط قرار دهید. این منظره همان چیزی هست که درون جوینده تلسکوپ خودتان می‌بینید. نزدیک‌ترین ستاره‌ به ستاره پولوکس، ۷۵ یا سیگما این صورت فلکی می‌باشد که  از میدان دید این حلقه خارج می‌باشد. در طرف جنوب غربی حلقه مفتولی (میدان دید) ستاره ۶۹ یا اپسیلون وجود دارد که با پولوکس و ستاره ۷۵ یک مثلث قائم‌الزاویه‌ بوجود می‌آورد که ستاره پولوکس در زاویه‌ قائمه این مثلث قرار دارد.

در جهت جنوب غربی پولوکس حرکت کنید و ستاره‌ ۶۹ صورت فلکی دوپیکر را در وسط میدان دید حلقه مفتولی قرار دهید.

 حالا حلقه مفتولی را مانند تصویر  بالا جابجا کرده و ۶۹ را وسط میدان دید قرار دهید، دقیقا همان کاری که هنگام کار با تلسکوپ انجام می‌دهید. پولوکس به لبه‌ راست میدان دید جوینده تلسکوپ جابجا می‌شود و دو عدد ستاره جدید در لبه‌ چپ کمی متمایل به سمت شمال میدان دید ظاهر می‌شود. این چهار ستاره ۶۴ و ۶۵ و ۵۰ و ۶۰ صورت فلکی دوپیکر می‌باشند.

اگر کمی فراتر از میدان دیدی که دارید به سمت جنوب بروید، ستاره ۵۷ این صورت فلکی را درست در وسط میدان دید خواهید داشت.

 ستاره ۵۷ در لبه‌ جنوبی میدان دید جوینده قرار دارد. شروع کنید به سمت جنوب حرکت کنید و ستاره ۵۷ را در وسط میدان دید قرار بدهید، ستاره دلتا صورت فلکی دوپیکر را در لبه‌ جنوبی میدان دید، پیدا خواهید کرد. به همان اندازه‌ای که قبلا به سمت جنوب حرکت کرده بودید دوباره حرکت کنید وقتی که  ستاره ۵۷ از میدان دیدتان خارج ‌شد، دلتا صورت فلکی دوپیکر را در داخل دید خود مشاهده خواهید کرد.

اگر کمی بیشتر از نصف میدان دید به طرف جنوب حرکت کنید ستاره‌دلتا را درست در وسط میدان دید مشاهده خواهید کرد.

 دلتا صورت فلکی دوپیکر با ستاره‌های ۵۶ و ۶۳ در سمت جنوب و شرق خودش مثلث متساوی‌الاضلاعی بوجود می‌آورد. ستاره ۶۳ صورت فلکی دوپیکر را توسط دو ستاره کم‌نورتر که در دو طرف آن قرار دارند می‌توان پیدا کرد. صبر کنید یک درجه دیگر تا هدف فاصله داریم.

اگر خوب نگاه کنید یک مثلث را می‌بینید که ستاره‌های ۶۳ و ۶۱ با سحابی سبزرنگ درست می‌کنند. شاید نتوانید سحابی را در جوینده تلسکوپ‌‌تان مشاهده کنید ولی این مثلث برای پیدا کردن آن به شما کمک می‌کند. الان به راحتی با استفاده از تلسکوپ می‌توانید این سحابی را تماشا کنید. درست در میدان دید تلسکوپ شما قرار دارد.

روش پرش ستاره‌ای در ابتدا شاید کمی سخت به نظر بیاید. ولی برای یافتن مسیر درست اجرام و صرفه‌جویی در وقت خیلی عالی می‌باشد. در ضمن اجرام گاهی خیلی کم‌نورتر می‌باشند و به راحتی قابل ردیابی نیستند و حتی شاید از مقابل آنها عبور کنید ولی آن را مشاهده نکنید. نگران نباشید اگر گم شدید، برگردید اول و دوباره شروع کنید.

بزرگترین مشکلی که می‌تواند برای شما در هنگام کار با تلسکوپ اتفاق بیفتد، این است که جهت درست اجرام را در تلسکوپ طبق نقشه نتوانید پیدا کنید.

باید دقت کنید که در آسمان، شمال سماوی به سمت بالا نیست ولی در جهت ستاره قطبی می‌باشد. در چشمی تلسکوپتان شاید شمال کمی کج دیده شود، ولی شک نکنید شمال در همان سمت قرار دارد. برای پیدا کردن جهت شمال در درون چشمی‌ تلسکوپ  کمی لوله تلسکوپ را در جهت ستاره قطبی به آرامی حرکت دهید(ضربه کوچک)، ستاره‌های جدیدی در میدان دید جوینده خود خواهید دید. نقشه خود را بچرخانید و با میدان دید خود انطباق دهید، حالا تصاویر مشابهی دارید.

اگر تلسکوپ شما استقرار استوایی دارد، چشمی جوینده‌تان بچرخانید تا علامت ضربدر آن هنگامی که تلسکوپ را به شمال  ـ جنوب و شرق ـ غرب می‌چرخانید تنظیم شود. حال، این ضربدر چهار جهت اصلی را بدون توجه به اینکه تلسکوپ را به کجا می‌چرخانید به شما نشان می‌دهد. برای پیدا کردن شرق و غرب، شرق ۹۰ْ در خلاف جهت حرکت عقربه‌های ساعت با شمال فاصله دارد (اگر نقشه و جوینده شما تصویر یکسانی نشان بدهند). هر تلسکوپی که تعداد آینه‌های آن زوج باشد، تصویر صحیح را نشان می‌دهد. به طور مثال، تلسکوپ‌ بازتابی نیوتونی که دو آینه در آن وجود دارد و تلسکوپ شکستی که آینه ندارند، تصویر را صحیح نشان می‌دهند.

در تلسکوپ‌هایی که تصویر را آینه مانند نشان می‌دهند (تلسکوپی که نور را به تعداد فرد بازتاب می‌کند)، شرق ۹۰ْ در جهت گردش عقربه‌های ساعت از شمال قرار دارد. دلیل آن هم چپقی می‌باشد که (وسیله‌ای که به چشمی وصل می‌شود) (تلسکوپ‌های شکستی یا کاسگرین).

تصویر بالا از تصویری که تنها بالا و پایین آن جابجا است تفاوت دارد، در تصویری که بالا و پایین آن جابجا با  با چرخاندن نقشه می‌شود تصویر را با نقشه موجود همسان کرد ولی در تصویر آینه‌ای با چرخاندن نقشه هم تصویر داخل چشمی همسان نمی‌شود. برای درست دیدن این تصویر چشمی را بردارید و با چپقی در جایش قرار دهید و دوباره امتحان کنید. یک راه دیگر هم دارید می‌توانید نقشه‌ را اسکن کنید و با کامپیوتر آن را آینه‌ای کنید و در رصد از آن استفاده کنید.

هنگامی که پرش ستاره‌ای می‌کنید خود را درگیر راست، چپ، بالا یا پایین نکنید فقط به شرق، غرب و شمال و جنوب فکر کنید، چون راه خود را گم می‌کنید و سردرگم می‌شوید.

زمانی که به این روش عادت کردید خیلی راحت می‌توانید مسیری را که می‌خواهید طی کنید برای خود مجسم کنید. چه بسا در هنگام رصد با خود زمزمه کنید و مسیر را به خودتان نشان دهید، از این طرف برو و ….

مثلث‌ها در پرش ستاره‌ای نقش موثری دارند. ممکن است ستاره‌ها به هم مشابه باشند ولی مثلث‌ها و چهارضلعی‌ها خیلی به شما در یافتن مسیر کمک خواهند کرد.

دوستان عزیز شروع کنید با کمی تمرین می‌توانید حرفه‌ای عمل کنید و از رصد خود لذت ببرید.

منبع:

How to Use a Star Chart at the Telescope

By: Alan MacRobert | March 4, 2017

http://www.skyandtelescope.com/astronomy-resources/using-a-map-at-the-telescope/