تاریخچه فضا
V1, V2 گامی بهسوی فضا
ورنر فون براون دانشمند در 23 مارس 1912 در یک خانواده ملاک و ثروتمند آلمانی به دنیا آمد.
پدرش در رشته کشاورزی فعالیت داشت و از اینکه میدید پسرش علاقهمند به امور کشاورزی نیست فوقالعاده متعجب و مأیوس بود. علاقهمندی و جذابیت علوم نجوم در فون براون باعث شد که از دوران دبیرستان کسب آگاهی از وضعیت ستارگان را با جدّیت دنبال نموده و نحوه مسافرت به کهکشانها را مطالعه کند.
فون براون، بعد از ورود به انستیتو تکنولوژی برلین بهاتفاق جمعی از علاقهمندان و محققان مجمعی را برای کیهان گردی تأسیس کردند و محلی را در «ورن پور رونماشیفرت» نزدیک برلین برای آزمایشهای موشکی انتخاب نمودند.
این مرکز که بعدها رکتفلوگپلانژ به معنی مرکز تحقیقات و آزمایشهای موشک معروف گردید، مبدأ تحقیقاتی قرار گرفت که در جنگ جهانی دوم به ظهور V2 انجامید او بهعنوان یک عضو پیشتاز و شاخص، این مجمع را اداره میکرد و علیرغم پیدایش مشکلات در سالهای اول، بعدها با تلاشهایی که به عمل آمد با نتایج جالبی مواجه گردید. ادامهی این تحقیقات بهطوریکه بیان شد به پیدایش V2 انجامید.
غیر از مرکز مذکور، مرکز تحقیقات دیگری نیز وجود داشت که زیر نظر سرتیپ «دورنبرگر» اداره میشد و مخصوص تحقیقات موشکی ارتش بود. این مرکز در «کونمرسدورف غربی» 27 کیلومتری جنوب برلین قرار داشت.
در یکی از روزهای ماه جولای به دنبال دعوتی که از گروه «کونمرسدورف» جهت حضور در یک آزمایش ساده موتور کوچکی بهعملآمده بود، سرتیپ دورنبرگر با فون براون ملاقات کرد. اگرچه آزمایش مذکور موفق نبود، معالوصف برتری و پیشتازی فون براون در تحقیقات موشکی موردتوجه دورنبرگر قرار گرفت و بعدها از او دعوت شد که در بخش تحقیقات مربوط به تسلیحات ارتش همکاری نماید و در همین سال فون براون بهصورت یک محقق غیرنظامی به این مرکز پیوست. تقویت و پشتیبانی دولت از این مرکز یعنی کونمرسدورف، باعث گردید که بهتدریج مرکز تحقیقات راکت و موشک آلمان (رکتنفلوگپلانژ) در رینکنیدورف جذب این مرکز شد و همزمان برنامههای تحقیقاتی موشکی آلمان نیز گستردهتر و جدیتر شد.
گروه کونمرسدورف که فون براون سرپرستی فنی آن را به عهده داشت و زیر نظر دورنبرگر اداره میشد، در سال 1933 با تجربیات کسبشده برای موشکهای (AGREEGATE) و سری اول آن (A1) اکسیژن مایع و الکل بود که برای تولید تراست 300 کیلوگرم طرحشده بود. هنوز کار این پروژه کامل نشده بود که به خاطر بالا بردن پتانسیل نیروی موشکی، نوعی قویتر از (A1)، (A2) به پیشنهاد ارتش در دستور کارگروه کونمرسدورف قرار گرفت و عاقبت این موشک که مشابه (A1) بود، با تراست 1000 کیلوگرم در سال 1934 با موفقیت آزمایش شد.
بعد از کسب پیروزی در آزمایش تولید موشک A2 و ادامهی سیاست دسترسی به موشک قویتر، باعث شد که تولید موشک زمین به زمین نسل A3 موردتوجه قرار گیرد، ولی انجام آزمایش موشک قویتر A3 مستلزم این بود که محدودیتهای فنی مرکز کونمرسدورف حلشده و یا محل آزمایش بهجای دیگری با امکانات وسیعتر منتقل شود.
به دنبال مسافرت کریسمس که فون براون در سال 1935 در انکلام نزدیک رودخانه پنی در کنار دریای بالتیک داشت، محل جدیدی در منطقهی مزبور به نام پنماندی جهت تغییر محل آزمایشها پیشنهاد و تعیین شد. به این ترتیب. مرکز پنماندی به تجهیزات بسیار پیشرفته و مدرنی تجهیز شد و در این مرکز بود که آزمایشهای موشکهای A5, A4, A3 انجام گردید و فون براون در این محل فعالیتهای تحقیق، طرح و تولید را سرپرستی میکرد. طبق برنامه، آلمانها در نظر داشتند قدرت موشکهای A10, A9 از نسل (AGREEGATE)، به اندازهای باشند که با آنها نیویورک و سایر شهرهای آمریکا را هدف قرار دهند، به هر حال در دسامبر سال 1937 موشک A3 نیز با موفقیت در پنماندی آزمایش گردید و در همین مرکز بود که آزمایشهای نسلهای A4 و A5 نیز به ثمر رسید.
موشک A4 که به پیشنهاد «گوبلز» رئیس تبلیغات هیتلر به V2 شهرت یافت، به شرحی که گفته شده با تراست 25 تن آزمایش شد و با بهسازی هایی که روی آن انجام گرفت، در واقع کلیه مشخصات موشکهای امروزی، منظور و حصول فنی این موشک بود که مشکل تسخیر کهکشان را حل و مسافرتهای فضایی را از رؤیا به عمل نزدیک ساخت. محل تحقیقاتی پنماندی در نیمه های شب هفدهم ماه اوت یا اگوست 1943 توسط 300 هواپیمای جنگی انگلیسی به شدت بمباران شد. در این بمباران که به وضوح مشخص بود انگلیس ها نواحی مسکونی مسئولین و کارکنان پروژه را هدف قرار داده اند، دکتر تایل (TYLE) همراه با خانواده و 735 نفر از کارکنان پروژه V2 کشته شدند. اگرچه دکتر تایل مرد محقق و روشنفکر و مسئول پروژه V2 جان خود را در این حمله از دست داد و آسیب جدی به مرکز وارد شد، ولی عاقبت در سال 1944 این پروژه به تولید انبوه رسید.
برابر اسناد منتشره تا ماه مارس 1945 تعداد هزاران موشک V1 و V2 بهسوی هدفهایی در انگلیس و V2 بهسوی اهدافی در جبهه متفقین پرتاب گردید. باید گفت تعداد زیادی از این موشکها بخصوص مدلهای V1 به مقصد نرسید و در اثر بروز عیب در حین پرواز و یا توسط پدافند هوایی نیروهای مقابله کننده مجبور به سقوط شدند. بنابراظهارات سرتیب دورنبرگر 4500 فروند موشک V2 در طول جنگ شلیک گردید. از تعداد مذکور 1500 فروند آن به طرف انگلیس پرتاب شد که 1100 فروند آن به اهداف از پیش تعیین شده اصابت نمودند؛ 1000 فروند نیز بسوی بندر «انتورپ» که در دست متفقین بود، شلیک شد.
موشک V2 در زمان خود شاهکار مهندسی بهحساب میآمد و به جرئت میتوان گفت که تکنولوژی بهکاررفته در طراحی این موشک بسیار فراتر از دانش زمان خود بود. این موشک پیشرفته اولین موشک بالستیک ساخت بشر بهحساب میآید که قادر بود از جو زمین خارج شود و بدون استفاده از سوخت و با قوانین بالستیکی، مسیر خود طی کند و سپس با ورود مجدد به جو زمین، به سمت هدف خود ادامهی مسیر دهد.
موشکهای وی 2 سلاحهایی خطرناک بودند که در اردوگاههای کار اجباری نازیها ساختهشده بود و اثر چندانی هم بر نحوه پایان جنگ جهانی دوم نگذاشت، اما تواناییِ این موشکها به قدری زیاد بود که میتوانست معادلات جهان را کاملا تغییر دهد.
حرف V در زبان المانی مخفف کلمه ی (vergeltung) به معنی انتقام می باشد و هدف از به کارگیری پسوند 2 به این منظور بود که بفهمانند سری این سلاح ها به دنبال هم وارد عمل خواهند شد. V2 از روی لانچر بهصورت عمود به هوا پرتاب میشد و پس از اوجگیری (به ارتفاع 25 کیلومتر) و خارج شدن از جو به سمت هدف متمایل میشد و زمانی که زاویه حمله موشک به 45 درجه میرسید موتور از کار میافتاد و موشک مسیر بالستیکی خود را طی مینمود.
در موشک V2 دو مخزن آلومینیومی (یکی برای اکسیژن مایع به ظرفیت 11000 پوند و دیگری برای الکل به ظرفیت 75000 پوند) طراحی شده بود.
آلمانیها حدود ۶ هزار موشک V2 ساختند ولی تنها توانستند از نیمی از آنها برای اهدافی در انگلستان، هلند و فرانسه استفاده کنند. شاید این موشک به دلیل این موضوع که دیر آمادهی بهرهبرداری شد، نتوانست به آلمانها در خلال جنگ جهانی دوم کمک بزرگی کند؛ ولی بعد از جنگ و زمانی که طرحها و نمونههای آن در اختیار نیروهای شوروی و آمریکایی قرار گرفت، فصل جدیدی را آغاز کرد. فون براون دانشمند موشکی آلمان که این موشکها حاصل نبوغ مهندسی او بهحساب میآیند، بعد از شکست آلمانها به همراه تمام تجهیزات و طرحهای موشک V2 به آمریکا منتقل و تبدیل به دانشمند موشکی آنها شد.
در مجموع 1100 فروند موشک V2 به لندن اصابت کردند و 2700 نفر از مردم شهر لندن را به قتل رساندند. تا اینکه پرتاب V2 ها نیز در 27 مارس سال 1945 میلادی متوقف شد.
افسانه اکتشاف فضا با همین موشک تبدیل به واقعیت شد؛ جایی که آمریکاییها اولین عکسهای خود را از فضا در سال ۱۹۴۶ با موشک V2 آلمان که به فضا ارسالشده بود، گرفتند. این مهم حدود ۱۱ سال قبل از اسپوتنیک انجام شد. اسپوتنیک در سال ۱۹۵۷ توسط مهندسان روسی بهعنوان اولین ماهوارهی ساخته بشر به فضا ارسال شد. موشک V2 باوجوداینکه با اهداف نظامی ساختهشده بود؛ ولی بیشتر از آنکه در خدمت اهداف نظامی در جنگ جهانی دوم قرار بگیرد، به شروع و گسترش دانش فضایی کمک کرد؛ چراکه راه را برای خروج از جو برای بشر بازکرده و نقطه عطفی بود که در آن افسانهای بوی واقعیت میگرفت.
ورنر فون براون و همکارانش این موشک را زیر نظر ارتش آلمان نازی طرح کردند و ساختند. در جریان آزمایش نمونههای اولیه یکی از موشکهای آنان به نخستین وسیله ساخت بشر تبدیل شد که به فضا رفت.
تصویر موشک V2
در سال ۱۹۴۵ و در روزهای پایانی جنگ جهانی دوم، گروهی از جاسوسان آمریکایی در چارچوب طرحی بانام گیره کاغذ، برای به دست آوردن سالم و زنده سازندگان موشک V1 و V2 وجببهوجب خاک آلمان را جستجو میکردند.
تصویر موشک V1
جنگ تقریباً به مرحله آخر رسیده بود و آلمان حتماً شکست میخورد. ژنرال کاملر دست راست هیلمر رئیس گشتاپو، نقشه شیطانی در مغز خود طرح کرده بود. او ۵۰۰ نفر از بزرگترین دانشمندان موشکی آلمان را در استادیوم ورزشی زمستانی ابرژگ پادگان جمع کرد که با سالم تحویل دادن آنان به هر یک از دول متخاصم جان خود را نجات دهد. این دانشمندان سازندگان سلاحهای سری V1 و V2 بودند. او تصمیم داشت اگر پیشنهادش پذیرفته نشود تمامی آنها را نابود کند تا اطلاعات و اختراعات آنان به دست دشمنان آلمان نیفتد.
روز ۲۲ مه ۱۹۴۵ فن براون به برادر کوچکتر خود ماگنوس فن براون دستور داد به نردهوزن که قوای آمریکایی به آنجا رسیده بودند برود. در آنجا قوای آمریکا دو تونل کشف کرده بودند که هرکدام دو کیلومتر طول داشت و چندین فروند V2 سالم و بدون عیب را به دست آوردند.
وقتی ماگنوس فن براون به مأمورین ضدتانک لشکر ۳۲۴ پیاده آمریکایی برخورد کرد، گفت من از طرف مخترعین V2 آمدهام و حامل پیغامی برای فرمانده شما هستم. او را به ستاد لشکر بردند و بعد از اطلاع از وضعیت، عدهای مأمور میشوند که باراهنمایی مهندسان موشکی را به محل استقرار ارتش بیاورند.
مأموران آمریکایی فرماندهی دسته مخصوصی را برای جمعآوری تمامی اشیاء و ابزارهای مربوط به موشکها بر عهده داشتند. این گروه در چارچوب برنامهای بانام رمزی گیره کاغذ مأموریت داشتند هر آنچه به موشکهای V2 مربوط میشود از ابزار و وسایل گرفته تا دانشمندان و مهندسان موشکی آلمان را جمعآوری کرده و به آمریکا بفرستند. بهویژه میدانستند که منطقه نردهوزن طبق نقشه بایستی به قوای روس واگذار شود. آنها توانستند تمامی موشکهای V2 را بر روی ۱۶ کشتی باری سوار کرده و به آمریکا منتقل کنند.
دکتر براون در کنار مرحلهی اول راکت ساترن ۵
همچنین آمریکاییها توانستند در حدود ۱۴ تن سند را به آمریکا بفرستند. بعد از آن ۱۱۵ نفر از برجستهترین مهندسان آلمانی که در رأس آنها فن براون بود به آمریکا اعزام شدند. فن براون و همکارانش در آمریکا نهتنها از اتهام جنایت جنگی تبرئه شدند بلکه گذرنامه گرفته و کارت اتباع ویژه را دریافت کردند که از مصونیتهای زیادی آنان را برخوردار کرد. این گروه بعدها قویترین موشکهای نظامی و غیرنظامی، ازجمله موشکهای فضایی مانند ساترن-۵ را ساختند که راه سفر به ماه را هموار کرد.
آمریکاییها تعدادی از موشکهای وی-۲ که غنیمت جنگی متفقین از کارخانهها و زرادخانههای آلمانی بود را تصاحب کردند. آنها این موشکها را همراه با ورنر فون براون و تعدادی از همکارانش را به ایالاتمتحده منتقل کردند و در سال ۱۹۴۶ و پس از اتمام جنگ جهانی دوم، فون براون تبدیل به یک دانشمند موشکی آمریکایی شد.
فون براون به همراه دانشمندان آمریکایی مشغول کار بر روی نقشههای جدید موشکی و همچنین ارسال آزمایشی وی -۲ های باقیمانده به فضا شد. یکی از مهندسان این گروه بانام Clyde Holliday هم دوربین ۳۵ میلیمتری را ابداع کرده بود که میتوانست بر روی موشک نصبشده و هر یک و نیم ثانیه یک عکس بگیرد. البته دیگر دانشمندان اهمیت چندانی برای عکاسی و تصویربرداری در این پروژه قائل نبودند. آنها تنها به دنبال اطلاعات بیشتر درباره اشعههای کیهانی و کارایی آیرودینامیکی موشکها بودند.
اولین تصویرهای گرفتهشده از فضا، در ۲۴ اکتبر ۱۹۴۶ گرفتهشده است؛ یعنی ۱۴ ماه پس از جنگ جهانی دوم و تقریباً ۱۱ سال قبل از پرتاب اسپوتنیک توسط مهندسان و دانشمندان ارتش شوروی سابق و با استفاده از وی-۲ که از پایگاه فضایی وایت سند در نیومکزیکو پرتابشده بود گرفته شد.
موشک وایت سندز بانام رسمی وی-۲ شماره ۱۳ نسخه ارتقاءیافته موشک وی-۲ بود که نخستین شیء ساخته بشر است که از درون فضا از زمین تصویر برداشته است. این موشک در ۲۴ اکتبر ۱۹۶۴ از حوزه موشکی وایت سندز واقع دروایت سندز، نیومکزیکو پرتاب شد و تا ارتفاع ۱۰۵ کیلومتری بالا رفت. تصویر مشهوری که این راکت از زمین گرفته، توسط یک دوربین فیلمبرداری ۳۵ میلیمتری سیاهوسفید برداشتهشده است.
اولین تصویر زمین از فضا برداشتهشده توسط موشک وی-۲ شماره ۱۳ در ۱۹۴۶