همه آنچیزی که باید در مورد برساووش و بارش شهابی مربوط به آن باید بدانید!!

صورت فلکی برساووش (پرساووش، پرساووس، بُرنده سر دیو، برنده سر غول، سوار، حامل رأس الغول، دیوکش) (Perseus) صورت فلکی نیمکره شمالی آسمان می‌باشد. برساووش جزو ۴۸ صورت فلکی بطلمیوسیو ۸۸ صورت فلکی مدرن است. برساووش کمی دورتر و حدوداً در قسمت شرقی زن بر زنجیر قرار گرفته‌ است.

تصویر صورت فلکی Perseus، تصویر: chaouki

افسانه صورت فلکی:

برساووش، پسر زئوس، که می‌خواست مدوسا (هیولای عفریته بالدار بود که هرکس به موهای مارمانند او نگاه می‌کرد نگاه می‌کرد سنگ می‌شد) را بکشد. تدبیری اندیشید. هنگامی که مدوسا خوابیده بود، با کمک تصویر مدوسا که به سپرش افتاده بود، از سنگ شدن مصون ماند و سر مدوسا را جدا کرد. در راه برگشت به خانه متوجه شد که آندرومدا به صخره‌ای بسته شده تا قربانی هیولای دریا شود. او هیولا را کشت و با آندرومدا ازدواج کرد.

برساووش و مدوسا

بارش شهابی بَرساوُشی یکی از مهم‌ترین بارشهای شهابی سالیانه است. بیشینه نرخ ساعتی سرسویی این بارش غالباً در حدود ۱۰۰ است. این بارش شهابیاز توده ذرّات برجای‌مانده از دنباله‌دار سوئیفت تاتل به وجود می‌آید و معمولاً از بیست و هفتم تیر تا سوم شهریور (بیش از یک ماه) فعّال است که بازه زمانی بلندی برای بارش شهابی به‌شمار می‌آید.

اوج این بارش شهابی معمولاً هرساله در حدود بیست و دوم مرداد روی‌می‌دهد. کانون این بارش در صورت فلکی ذات‌الکرسی و در نزدیکی مرز آن با صورت فلکی برساووش واقع شده‌است، ولی در گذشته که اندازه‌گیری و سنجش دقیق مکان نورباران بارش‌های شهابی میسّر نبود، اخترشناسان مکان کانون این بارش شهابی را در برساوش می‌دانستند و به همین دلیل آن را برساوشی نام‌گذاری کردند. به دلیل سنّت پابرجایی نام‌ها در اخترشناسی، این نام نیز همچون بسیاری موارد دیگر تا به امروز حفظ شده و باقی مانده‌است.

Photo: Brocken Inaglory

بارش شهابی سالانه برساووشی یکی از محبوبترین بارشهای شهابی سال به ویژه در نیمکره شمالی است، جایی که بارش در شبهای گرم تابستان به اوج خود می‌رسد. مهم نیست که در کجا زندگی می‌کنید در سراسر جهان، احتمالاً بارش شهابی برساووشی2020 بیشترین تعداد شهابها را در صبح 11، 12 و 13 آگوست تولید خواهد کرد. بنابراین مهتاب تا حدودی بارش امسال را تحت تاثیر قرار خواهد داد. اما شهابهای برساووشی تمایل به درخشان بودن دارند و درصد خوبی از آنها باید بتوانند بر مهتاب غلبه کنند. چه کسی می‌داند؟ شما هنوز هم ممکن است 40 تا 50 شهاب در ساعت اوج بارش مشاهده کنید.

بارش شهابی برساووشی در تمام طول ماه رویت می‌شوند و برخی از شهابهای دلتادلوی نیز در این بین مشاهده می‌شوند. ید محمد در بنگلادش در 2 آگوست 2019 این شهاب درخشان را شکار کرد.

مردم تمایل دارند تا در اوج بارشهای شهابی متمرکز شوند و این امر کاملاً معقول است. اما شهابها در بارشهای شهابی سالانه – از محل آوارهای باقی‌مانده در فضا توسط دنباله‌دار – بوجود می‌آیند. اگرچه بعد از اوج بارش بعد روزهای 11، 12 و 13 آگوست، تعداد قابل توجهی شهاب کاهش یافته است، اما 10 روز پس از این تاریخ نیز آنها را خواهیم دید.

همچنین به یاد داشته باشید که بارش شهابی دلتادلوی هنوز هم به طور پیوسته در حال انجام است. شما اکثرا شهابهای برساووشی و برخی شهاب دلتادلوی را نیز در این ترکیب مشاهده خواهید کرد. توضیحی در مورد چگونگی تفاوت قایل شدن برای این دو، در انتهای این مقاله وجود دارد.

در نیمکره شمالی، ما ماه آگوست را به عنوان باران شهابی مورد علاقه سالانه رتبه‌بندی می‌کنیم. برای ما، این بارش شهابی بزرگ در روزهای تابستان، هنگامی که بسیاری از خانواده‌ها در تعطیلات هستند، اتفاق می‌افتد و چه چیزی می‌تواند لوکس‌تر از استفاده از گرمای روز و تماشای بارش در خنکای نسبی شب باشد؟

غروبها را از دست ندهید. در یک سال معمولی، اگرچه تعداد شهابها بعد از نیمه شب افزایش می‌یابد، شهابهای برساووشی هنوز از اواسط و اواخر عصر عرضهای جغرافیایی شمالی شروع به نمایش می‌کنند. شهابهای برساووشی در جنوب خط استوا، نیمه‌شب شروع به ظهور در آسمان می‌کند. اگر بخت با شما یار باشد، در ساعات عصر ممکن است شما را غافلگیر کند – یک شهاب طولانی، آهسته و رنگارنگ که به طور افقی در سراسر آسمان شب سفر می‌کنند، آذرگوی‌های نادر اما به یاد ماندنی هستند. شهابهای برساووشی قبل از نیمه شب ظاهر می‌شوند، هنگامی که کانون بارش نزدیک به افق است.

کانون بارش شهابی برساووشی در صورت فلکی برساووش است. اما برای دیدن شهابها لازم نیست کانون بارش را پیدا کنید. درعوض، شهابها در تمام نقاط آسمان دیده می‌شوند.

کانون بارش شهابی برساووشی چیست؟

اگر تمام شهابهای برساووشی را به سمت عقب ردیابی کنید، به نظر می‌رسد که همه آنها از صورت فلکی برساووش یا Perseus، در نزدیکی خوشه معروف دوتایی آمده‌اند. از این رو، بارش شهابی به افتخار صورت فلکی قهرمان برساووش نامگذاری شده است.

با این حال، این یک احتمال تراز از کانون بارش با صورت فلکی برساووش است. ستاره‌های موجود در برساووش سالیان نوری فاصله دارند در حالی که این شهاب‌سنگ‌ها در حدود 60 مایلی (100 کیلومتری) بالاتر از سطح زمین می‌سوزند. اگر هرکدام از شهاب‌واره‌ها برای سقوط به سطح زمین زنده بمانند، قسمت باقی‌مانده را شهاب‌سنگ می‌نامند. با وجود این، تعداد کمی از شهابواره‌ها به شهاب‌سنگی تبدیل می‌شوند، به دلیل طبیعت شکننده آوارهای دنباله‌دار، بیشتر شهاب‌سنگ‌ها بقایای سیارک‌ها هستند.

در یونان باستان، پرسئوس پسر خدای زئوس و یک زن فانی است. گفته می‌شود که بارش برساووشی یادبود زمانی است که زئوس در یک بارش شهابی، مادر پرسئوس را ملاقات کرده است.

از عرضهای جغرافیایی میانه شمالی، صورت فلکی برساووش، ستاره‌های سروش و الدبران و خوشه پروین، ساعاتی پس از نیمه شب در شبهای آگوست، در آسمان شمال شرقی مشاهده می‌شوند. عکس: Till Credner، AlltheSky.com

در حالی که مشغول تماشای شهابها هستید، یک جرم عالی برای رصد با دوچشمی وجود دارد که به دنبال آن باشید. صورت فلکی ذات‌الکرسی اشاره به خوشه معروف دوتایی (که با نام های اچ و خی برساووش (h and chi Persei) شناخته می‌شوند) در نوک شمالی صورت فلکی برساووش دارد. به علاوه، خوشه دوتایی تقریباً کانون بارش شهابی برساووشی را نشان می‌دهد. عکس توسط کاربر فلیکر: مدمایکد

قوانین کلی برای تماشای بارش شهابی برساووشی:

برای تماشای بارش شهابی، به تجهیزات و یا دانش خاصی در مورد صورت فلکی نیاز نیست. برای لذت بردن از بارش، یک آسمان تاریک و باز را پیدا کنید. یک آسمان باز بسیار ضروری است زیرا این شهابها در جهات مختلف و در مقابل صورتهای فلکی متعدد در سراسر آسمان حرکت می‌کنند.

از چراغ‌های شهر دور شوید: برای مشاهده مطلوب، یک مکان تاریک برای مشاهده در کشور پیدا کنید.

به یک افق دید وسیع از آسمان نیاز دارید. یک مزرعه یا اردوگاه با یک دید روشن در یک یا چند جهت؟ یک آسمان باز شانس شما را برای دیدن برخی از شهابها افزایش می‌دهد.

در مود کانون بارش نگران نباشید: شما لازم نیست به یک جهت نگاه کنید – و یا به سمت کانون بارش قرار بگیرید – از تماشای بارش شهابی لذت ببرید. شهابها در سراسر آسمان ظاهر می‌شوند.

با همراهی یک دوست هر دوی شما می‌توانید از رصد بخش‌های مختلف آسمان لذت ببرید. اگر یکی از شما یک شهاب را ببیند، فریاد می‌زند “شهاب“! باز هم نگران نباشید که نتوانستید آن را نگاه کنید. فقط اجازه دهید چشم‌های شما به طور عادی همه قسمت‌های آسمان را مشاهده کند.

تجهیزات ویژه؟ لازم نیست. شما فقط نیاز به یک آسمان تاریک، یک صندلی راحت و گرمای یک کیسه خواب دارید. نوشیدنی گرم و میان وعده نیز می‌تواند خوب باشد.

لذت بردن از طبیعت. به گفته یک مرد عاقل، تماشای شهاب بسیار شبیه ماهیگیری است. شما بیرون می‌روید و امیدوار هستید که برخی از آنها را بدست آورید.

شهابها در همه قسمتهای آسمان ظاهر می‌شوند. به همین دلیل، زمانی که به تماشای شهاب می‌پردازید، داشتن یک دوست خوب الزامی است. سپس دو نفری می‌توانید در جهات مختلف شهابها را تماشا کنید. این تکنیک به شما امکان می‌دهد که شهابهای بیشتری را مشاهده کنید نسبت به زمانی که به صورت انفرادی آنها را تماشا می‌کنید.

حداقل یک ساعت از زمان مشاهده خود را به خود اختصاص دهید، به یاد داشته باشید، چشمان شما تا 20 دقیقه طول می‌کشد تا با تاریکی شب سازگار شود. بنابراین عجله نکنید.

همانطور که می‌دانید شهابها همه از یک نقطه در آسمان آمده‌اند. اگر مسیر شهابهای برساووشی را به عقب ردیابی کنید، می‌فهمید که همه آنها از یک نقطه جلوی صورت فلکی برساووش آمده‌اند. نگران این نباشید که ستاره‌های برساووش کدامها هستند. فقط از دانستن و مشاهده اینکه همه آنها از یک مکان در گنبد آسمان آمده‌اند، لذت ببرید.

حتی دیدن یک شهاب می‌تواند هیجان‌انگیز باشد. اما شاید شما بخواهید یک ساعت یا بیشتر بارش را مشاهده کنید و در آن صورت باید به دنبال پیدا کردن محلی برای مشاهده در حالت ایده‌آل در کشور و شهر خود باشید. پتو یا صندلی را مهیا کنید و در حالی که به سمت بالا خیره می‌شوید، راحت دراز بکشید.

به یاد داشته باشید … همه چیزهای خوب برای کسانی که منتظر هستند، فراهم می‌شود. شهاب بخشی از طبیعت است. هیچ راهی برای پیش‌بینی دقیق تعدادشان در هر شب معین وجود ندارد. یک مکان خوب پیدا کنید، تماشا کنید، صبر کنید.

ترکیبی از 12 تصویر بدست آمده در 13 آگوست 2017، توسط فلیکس زای در تورنتو. وی نوشت: “بارش شهابی برساووشی نمایش خوبی نشان داد. یک آذرگوی بزرگ در این عکس گرفته شد. به هر حال، فقط در یک “طوفان شهاب سنگی” شما به یکباره این تعداد شهاب را مشاهده می‌کنید. حتی در یک بارش غنی، شما معمولاً فقط 1 یا 2 شهاب را در یک زمان مشاهده می‌کنید.

منبع بارش شهابی برساووشی چیست؟

هر ساله، از حدود 17 ژوئیه تا 24 آگوست، سیاره ما زمین از مسیر مداری دنباله‌دار سوئیفت-تاتل، والد بارش شهابی برساووشی عبور می‌کند. بقایای این دنباله‌دار به مدار دنباله‌دار می‌رود، اما ما واقعاً به ضخامت آوارهای دنباله‌دار تا بعد از هفته اول ماه آگوست وارد نمی‌شویم. قطعات دنباله‌دار سوئیفت-تاتل به اتمسفر اصلی کره زمین در حدود 130 هزار مایلی (210000 کیلومتری) در ساعت برخورد می‌کنند و شب را با شهاب‌‌های سریع‌السیر برساووشی روشن می‌کنند.

اگر سیاره ما از یك قطعه سنگین و غیر منتظره متراكم عبور كند – قلاب‌های دنباله‌دار – تعداد زیاد شهابها را خواهیم دید. همیشه می‌توانیم امیدوار باشیم!

دنباله‌دار Swift-Tuttle مداری بسیار خارج از مرکز و طولانی دارد که این دنباله‌دار را در دورترین نقطه از خورشید و در نزدیکی مدار زمین هنگام حضیض خورشیدی به خارج از مدار پلوتون می‌برد. حدود 133 سال طول می‌کشد که مدار خورشید را کامل طی کند. هربار که این دنباله‌دار از منظومه شمسی داخلی عبور می‌کند، توسط خورشید گرم می‌شود و نرم شدن یخهای موجود در دنباله‌دار، باعث می‌شود مواد دنباله‌دار در مسیر مداری آن آزاد شود.

دنباله‌دار Swift-Tuttle آخرین بار به حضیض – نزدیکترین نقطه به خورشید – در دسامبر 1992 رسید و این کار را دوباره در ژوئیه 2126 انجام می‌دهد.

بارش شهابی برساووشی هر ساله اتفاق می‌افتد. دنباله‌دار آن – Swift-Tuttle – حدود 130 سال طول می‌کشد تا یک بار به دور خورشید بچرخد. آخرین بار در اوایل دهه 1990 خورشید را دور زد و اکنون بسیار دور است. اما هر سال، بارش شهابی برساووشی را می‌بینیم، هنگامی که زمین در مدار گردش دنباله‌دار قرار دارد و باقی‌مانده Swift-Tuttle وارد جو ما می‌شود. نمودار از https://www.universalworkshop.com/

سایتهای مفید:

برای اطلاع از اینکه ماه در آسمان شما چه زمانی غروب میکند ، به سایت زیر مراجعه کنید و به یاد داشته باشید که تقویم طلوع وغروب ماه را ببینید:

https://www.sunrisesunset.com/predefined.asp

جهت بدست آوردن اطلاعات بیشتر در مورد بارشها می‌توانید به لینک زیر مراجعه کنید:

https://www.timeanddate.com/astronomy/meteor-shower.html

برای مشاهده گرگ و میش نجومی و طلوع ماه و طلوع خورشید می‌توانید از لینک زیر استفاده کنید:

https://www.sunrisesunset.com/predefined.asp

سازمان بين‌المللي شهاب(International Meteor Organization) با جمع‌آوری داده‌های رصدی ارسال شده، به تجزیه تحلیل آنها می‌پردازد. برای ثبت داده‌های خود در این سازمان و همچنین اطلاعات اضافی در مورد بارشهای شهابی از قبیل بیشینه نرخ ساعتی، زمان و … می‌توانید به لینک http://www.imo.net/ مراجعه کنید. با استفاده از نرم‌افزارهایی مثل meteor shower می‌توانید از زمان شروع و اتمام و اوج بارش‌های شهابی، تعداد شهابها در ساعت و میانگین قدر شهابها اطلاعاتی بدست بیاورید.

برای دانلود فرمهای ثبت بارشی میتوانید به لینک http://www.amsmeteors.org/ams-programs/visual-observing/

Some suggested apps and websites:

EarthSky’s Best Places to Stargaze

https://earthsky.org/stargazing

Find a Dark Sky Place, from the International Dark Sky Association

https://www.darksky.org/our-work/conservation/idsp/finder/

Heavens-Above: Satellite predictions customized to your location

https://www.heavens-above.com

Stellarium Online: Star maps customized to your location

https://stellarium-web.org

Accuweather’s astronomy blog

https://www.accuweather.com/en/weather-blogs/astronomy