ضیافتی برای سیاره‌ها

به نام خدا

ضیافتی برای سیاره‌ها

(بررسی نحوه رصد سیارات در مرداد ماه)

+ به همراه مقدمه‌ای در باب رصد سیارات

 مقدمه

شاید این تصور برای همگان باشد که اگر بخواهیم فعالیت رصدی داشته باشیم باید به دور از شهر ها و آلودگی نوری به مشاهده ی آسمان بپردازیم اما یک رصدگر دغدغه مند سعی می کند تحت هر شرایطی

خودش را وفق دهد و از آسمان استفاده کند،یکی از سوژه های رصدی که می توان در شهر ها و وجود آلودگی نوری نیز به رصد آن پرداخت، سیارات هستند،خصوصا در این ایام که گویا آسمان ضیافتی برای سیارات ترتیب داده است. ضیافتی به وسعت آسمان،به پهنای چشمان شما…

شما هم به این میهمانی دعوتید…

 

مقدمه ایی در باب رصد سیارات

1.تقسیم سیارات

سیارات به دو گروه تقسیم می شوند:

1.داخلی:مسیر مدار آنها داخل در مدار حرکتی زمین است: عطارد و زهره

2.خارجی :مدار حرکتی آن ها خارج از مدار رکتی زمین است: مریخ، مشتری,زحل ،اورانوس، نپتون

حرکات ظاهری سیارات در آسمان ترکیبی از رکت مداری زمین و حرکت مداری سیاره است،در واقع ناظر زمینی خود ساکن نیست و پیوسته در حال حرکت است پس تغییر مکان ظاهری سیارات در زمان های مختلف متفاوت است به گونه ایی که گاهی به نظر می رسد سیاره بر خلاف مسیر اصلی خود از غرب به شرق حرکت می کند که به حرکت رجوعی یا قهقرایی موسوم است.

جهت حرکت سیارات یکسان است اگر شما در فضا و در نیمه ی شالی دایره البروج باشید شاهد گردش سیارات به دور خورشید به صورت پاد ساعتگرد خواهید بود.

 

2.دو روش برای تشخیص ستاره ها از سیارات

هرچند روش های زیادی در این زمینه وجود دارد اما دو روشی که سریع تر ما را نتیجه می رساند از این قرار است:

1.سیارات منظومه شمسی در محدوده ی خاصی از کره ی آسمان دیده  می شوند و این محدوده کمربند منطقه البروج نام دارد،پس نباید در غیر از این محدوده انتظار دیدن سیارات بکشیم.(برای فهم کمربند منطقه البروج نیازمند فهمیدن دایره البروج،(در مورد دایره البروج رجوع کنید به شماره ی قبلی ماهنامه در قسمت انقلاب تابستانی ).

2.سیارات دارای نور ثابتی هستند اما ستارگان نور پایداری ندارند و چشمک می زنند.البته ممکن است گاهی سیارات بعلت جریانات شدید جوی و یا ارتفاع کم آن ها از افق چشمک بزنند که البته این غالبی نیست .

3.قدر ورنگ سیارات سیارات

قدر ظاهری و روشنایی ظاهری سیارات در زمان های مختلف متفاوت است و این بدین علت است که نمای ظاهری و فاصله ی آنها از ما پیوسته در حال تغییر است.علاوه بر این سیارات دارای رنگ های مختلفی نیز هستند که بعلت ساختار تشکیل دهنده ی آن هاست.

نام سیاره تغییرات قدر ظاهری سیارات رنگ
عطارد 3.5 تا 1.9- زرد
زهره 3- تا 4.8- سفید
مریخ 2 تا 2.9- نارنجی مایل به قرمز
مشتری 1.7- تا 2.5- زرد
زحل 1.5 تا 3%- نارنجی مایل به قهوه ایی
اورانوس 5.6 تا 6 سبز آبی
نپتون 7.7 تا 8 آبی

بدین ترتیب پرنورترین سیاره زهره و کم نورترین آن ها زحل به لحاظ رصد با چشم غیر مسلح است.

در نتیجه:ترتیب سیارات به لحاظ نورانیت:زهره،مریخ ،مشتری،عطارد،زحل ،اورانوس،نپتون.

4.جابجایی سیارات در زمینه ی آسمان

سیارات حرکت و جابجایی محسوسی در آسمان دارند میزان جابجایی سیارات و تغییر روزانه سیارات در آسمان با یکدیگر متفاوت است بیشترین جابجایی زاویه ایی ممربوط به سیاره ی عطارد است و بعد به ترتیب زهره مریخ،مشتری و…

 

5.سیارات از دید تلسکوپ و دوربین ها

نمای سیارات داخلی از درون تلسکوپ یا دوربین دو چشمی به شکل های مختلفی دیده می شود که به آن اهله می گویند:سیارات عطارد و زهره مانند قمر زمین به شکل های: هلال، تربیع ،تثلیث و یا بدر دیده می شوند ولی سیارات خارجی فقط به حالت تثلیث و بدر دیده می شوند.

6.نسبت سیارات با زمین

سیارات با توجه به نحوه ی قرارگیری در مدارشان نسبت به زمین به سه حالت:1.مقارنه :داخلی و خارجی  و2.مقابله تقسیم می شوند.

1.مقارنه:زمانی که طول سماوی دو جرم برابر شود.

مقارنه داخلی:حالتی است که سیاره بین زمین و خورشید واقع شود.

مقارنه خارجی:حالتی است که خورشید بین زمین و سیاره واقع شود.

2.مقابله:حالتی است که زمین بین خورشید و سیاره واقع شود.

نکته ایی که در اینجا نهفته است،این است که فهم یکسری مطالب در ارتباط با رصد سیارات است که متوقف است بر فهمیدن این مفاهیم لذا به آن اشاره شد.

تعریفات:

1.سیارات داخلی مقابله ندارند و در مقابل سیارات خارجی مقارنه ی داخلی ندارند و آنچه که در هر دو مشترکند مقارنه خارجی است.

2.فاصله ی سیارات داخلی در مقارنه خارجی به حداکثر و در حالت مقارنه ی داخلی به حداقل می رسد.

3.سیارات به حالت مقارنه ی داخلی و خارجی دیده نمی شوند چون پرتوهای خیره کننده ی خورشید مانع دیدن آن ها می شود مگر آنکه سیاره درست از مقابل خورشید گذر کند و این پدیده ی گذر نیز مخصوص سیارات داخلی است.

7.بهترین زمان مشاهده برای سیارات

سیارات عطارد و زهره به دلیل قرار گیری در داخل مدار زمین هیچگاه در نیمه شب دیده نمی شود ولی بقیه ی سیارات ممکن است در هر ساعتی از شب قابل مشاهده باشند.به همین دلیل حداکثر زاویه ی کشیدگی آنها از دید ناظر زمینی برای سیاره ی عطارد 8 و زهره 48 است بنابراین قبل از طلوع یا قبل از غروب دیده می شوند،اما سیارات دیگر از 0 تا 180 متغیر است.

بهترین زمان برای مشاهده ی سیارات داخلی زمانی است که به بیشترین کشیدگی می رسند.

زاویه ی کشیدگی:به زاویه ی کشیدگی شرقی و غربی تقسیم می شود بسته به این که سیاره در طرف شرق یا غرب خورشید باشد این تقسیم بندی صورت می گیرد.سیاره ایی که دارای کشیدگی شرقی استبعد از غروب و سیاره ایی که دارای کشیدگی غربی است قبل از طلوع خورشید امکان مشاهده ی آن وجود دارد.

بهترین زمان برای مشاهده ی سیارات خارجی زمانی است که به حالت مقابله می رسند یعنی وقتی که به جدایی زاویه ایی 180 درجه می رسند، چون در این حالت فاصله ی این سیارات به حداقل می رسد.

*برای اینکه بدانید سیارات در چه زمان هایی به بهترین حالت خود می رسد می توانید به تقویم های نجومی مراجعه کنید.

سیاراتی که بطور قطع می توان آن ها را با چشم غیر مسلح دید از ای قرارند:عطارد،زهره،مریخ،مشتری،زحل است؛در این میان سیاره ی اورانوس نیز با توجه به آنچه که در مورد روشنایی ظاهری آن گفته شد در زمان هایی که قدر آن به 6 می رسد(در آسمانی تاریکی که فاقد آلودگی نوری باشد) و از طرفی چشم انسان هم تا روشنایی ظاهری 6 را توانایی دیدن دارد در فهرست این سیارات نام برده می شود.

1.سیاره ی عطارد

در اوایل مرداد ماه این سیاره ی در افق غرب با ارتفاع 5 درجه از افق قرار دارد و چون دارای روشنایی ظاهری پایینی است و از طرفی با توجه به ارتفاع کم و فاصله زاویه ایی کمی که دارد، هنوز تلالو های خورشید در افق وجود دارد این سیاره قابلیت مشاهده پذیری با چشم غیر مسلح را از دست می دهد.رفته رفته این سیاره با توجه به حرکتی که در مدار خودش دارد به حدی می رسد که زودتر از خورشید غروب می کند.

*سیاره ی عطارد در مرداد ماه از نظر وضعیت مشاهده پذیری در وضعیت مناسبی قرار ندارد.

 

  1. سیاره ی ناهید

این سیاره در اوایل مرداد بعد از غروب خورشید با ارتفاع حدود 25 درجه در افق غرب می درخشد و رفته رفته با اضافه شدن ش این ارتفاع کاهش می یابد.

در نیمه ی مرداد با ارتفاع 20 درجه از افق شاهد این سیاره خواهیم بود و تا اینکه تا اواخر مرداد این ارتفاع به 18 درجه کاهش پیدا می کند.(ارتفاع زهره بر اساس زمان بعد از غروب خورشید بیان شده است).

درتمام طول این ماه بازه‌ی مشاهده پذیری این سیاره حدودا تا ساعت 22:00 خواهدبود.

*در تاریخ 26 مرداد این سیاره به بیشترین کشیدگی و بهترین زمان برای رویت خود می رسد.

اگر تلسکوپ یا دوربین دوچشمی دارید می توانید اهله ی این سیاره و تغییرات فاز و تغییر در اندازه ی قرصش را نیز در تمام طول این ماه تعقیب کنید.(این موارد در مورد سیاره ی عطارد سخت از سیاره ی زهره است).

اگر به دنبال فعالیت های حرفه ایی تر هم هستید و ابزار هم دارید در مورد سیاره ی زهره می توانید عوارضی که بر روی جو این سیاره هست را نیز دنبال کنید خصوصا اگر با فیلتر شدت نور سیاره را کاهش دهید.

3.سیاره ی مریخ(سیاره ی سرخ)

در اوایل مرداد این سیاره از ساعت 23:00 در آسمان قابل مشاهده است برای دیدن آن با به افق جنوب شرقی متمایل شوید.رفته رفته تا اواسط مرداد ماه این عدد کاهش میابد تا اینکه طلوع این سیاره به بعد از تایک شدن آسمان موکول می شود.

در اواخر مرداد این سیاره  در ساعت 23:00به بیشترین ارتفاع خود در محل ناظر می رسد.

زمین و مریخ هر 26 ماه یکبار به نزدیکترین فاصله ی خود نسبت به هم می رسند و بالطبع مریخ در این زمان بزرگ تر هر زمان دیگر به نظر خواهد رسید.

4.سیاره ی مشتری

بعد از غروب خورشید این سیاره در آسمان می درخشد.برای مشاهده ی غول منظومه ی شمسی  که مدتی است در ترازوی آسمان (صورت فلکی میزان)جا خوش کرده است،باید به افق جنوب غربی خیره شوید.

بعد از گذشت یک دهه از مرداد ماه حوالی نیمه شب این سیاره از دیدگانمان محو وغروب خواهد کرد.تا اینکه د ر اواخر مرداد این زمان به ساعت 23:00 کاهش می بابد.

پس از خورشید و ماه جرمی که بیشترین جزییات قابل رصد را داراست سیاره ی مشتری است،اگر دسترسی به ابزار های نجومی دارید پیشنهاد میکنم ظاهر راه راه آن و نوار های روی سطح آن را از دست ندهید.

و یکی از سوژه های رصدی که در مورد این سیاره قابل طرح است مشاهده ی قمرهای آن و تغییرات گردشی آنها است چهار قمری که به اقمار گالیله ایی شهره اند.

*اگر به دنبال فعالیت جدی تری در مورد این سیاره هستید می توانید به دنبال زمان عبور سایه ی قمر های مشتری که به صورت یک لکه ی سیاه مانند بر روی مشتری ظاهر می شود باشید.

 

5.سیاره ی زحل

شاید بتوان زیباترین سیاره ی آسمان را به زحل لقب داد، سیاره ایی که تنها در پشت تلسکوپ خود نمایی می کند و زیبایی اش را به رخ بینندگانش می کشد. ارباب حلقه های منظومه ی شمسی در تمام طول این ماه در آسمان ظاهر خواهد بود و حتی تا پاسی از نیمه شب به بعد هم امکان مشاهده ی این سیاره ی زیبا وجود دارد.

*اگر ابزار نجومی در اختیار دارید هنگام مشاهده ی زحل حتما به شکاف کاسینی که به صورت یک فضای تاریک بین دو حلقه ی روشن تر ان دیده می شود دقت کنید.

نکته:با دوربین های دارای حداقل بزرگنمایی 10 برابر می توان حلقه ها و قمر های زحل و بزرگترین قمرش تیتان و دومین قمر بزرگ منظومه ی شمسی را مشاهده کرد.

توجه:هر چند دیدن سیارات با چشم غیر مسلح و تشخیص آن ها در رصد آسمان خالی از لطف نیست ولی آنچه که از اهله ی سیاره ی زهره و سطح مشتری و حلقه های زحل و… گفته شد تنها با ابزار های رصدی قابل مشاهده است،سیارات با چشم غیر مسلح در آسمان تنها به صورت یک جرم نورانی قابل دیدن است.

 

نوشته: محمدجواد نوروزی

 

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *