فم‌الحوت: ستاره تنها

ستاره فم‌الحوت را در صورت فلکی حوت جنوبی (ماهی جنوبی) در شب‌های پاییز نیم کره‌شمالی (شب‌های بهاری نیمکره جنوبی) می‌توانید پیدا کنید. از آنجا که این ستاره، تنها درخشان در منطقه آسمانی خود است، گاهی اوقات به عنوان ستاره تنها شناخته می‌شود. این ستاره به نام سیاره خود نیز مشهور است – Fomalhaut b، که اکنون به آن Dagon شناخته می‌شود – که اولین سیاره فراخورشیدی می‌باشد که در نور مرئی کشف شده است.

 

این ستاره همچنین گاهی اوقات در نیمکره شمالی، ستاره پاییزی خوانده می‌شود. در بخش بزرگ و تاریک آسمان، تنها فم‌الحوت می‌درخشد. در این مقاله به بررسی نحوه مشاهده آن می‌پردازیم.

فم‌الحوت گاهی اوقات ستاره تنها نامیده می شود زیرا هیچ ستاره روشن دیگری در نزدیکی آن در آسمان نمی‌درخشد. عکس توسط تونی جیرکی.

 

ستاره فم‌الحوت یا Fomalhaut گاهی اوقات توسط مردم در نیمکره شمالی به نام ستاره پاییزی خوانده می‌شود، اما این  ستاره در جنوب استوا، بهاری نامیده می‌شود و به عنوان اولین ستاره با سیاره فراخورشیدی قابل مشاهده با نور مریی مشهور است.  بخشی از آسمان به نظر می‌رسد کاملاً از ستاره‌های روشن خالی است. به همین دلیل ،  Fomalhaut اغلب ستاره تنها نامیده می‌شود. یافتن این ستاره بسیار آسان است و به راحتی می‌توانید آن را ببینید.

 

چگونه Fomalhaut را ببینیم؟

 Fomalhaut – هجدهمین ستاره درخشان در آسمان – در اوایل ماه سپتامبر کمابیش مقابل خورشید است. و به همین ترتیب تمام شب در ماههای پاییز در نیمکره شمالی در آسمان می‌درخشد (تمام شب در بهار برای نیمکره جنوبی). در اکثر سالها، یافتن فم‌الحوت بسیار ساده است. فقط کافی است در اواسط عصر پاییز رو به جنوب بایستید و آن را نگاه کنید. Fomalhaut درخشانترین ستاره در شبهای پاییز در افق جنوبی می‌باشد.

 

در سال 2019 ، Fomalhaut دارای شرکت می باشد. 2 سیاره روشن مشتری و کیوان را می توان در نزدیکی آن در آسمان یافت.

 

در اوایل ماه سپتامبر، فم‌الحوت به نقطه سرسو در نیمه شب می‌رسد، به این معنی که در نیمه شب محلی در بالاترین نقطه در آسمان است. پیدا کردن Fomalhaut در زمانی که اوج می‌گیرد آسان است.

 

Fomalhaut بخشی از صورت فلکی ضعیف ماهی جنوبی یا حوت جنوبی است. این ستاره بخشی از یک الگوی دور ستاره‌ای، ظاهرا دهان باز ماهی است. اما انتظار نداشته باشید در این الگوی ستاره‌ای ماهی را مشاهده کنید.

 

Fomalhaut در صورت فلکی ماهی جنوبی قرار دارد. نام آن به معنی دهان ماهی به زبان عربی است. این حلقه نامنظم از ستاره‌ها – در یک آسمان تاریک قابل مشاهده است که نشانگر دهان باز ماهی است.

صورت فلکی ماهی جنوبی و ستاره روشن آن فم‌الحوت از Torsten Bronger/Wikimedia Commons

 

 سیاره فراخورشیدیFomalhaut ، Fomalhaut b یا Dagon

ستاره Fomalhaut ، که با چندین دیسک گرد و غبار احاطه شده است، در جستجوی سیارات فراتر از منظومه شمسی ما جایگاه ویژه‌ای دارد. در سال 2008، دانشمندان وجود سیاره‌ای قابل مشاهده در فم‌الحوت را اعلام کردند. این اولین سیاره فراخورشیدی بود که در تصاویر عکاسی با چشم قابل مشاهده بود. در سال 2008، هنگامی که اخترشناسان این خبر را اعلام کردند، ما می‌دانستیم که سیارات دیگری هم آنجا هستند، و دور خورشیدهای دور می‌چرخند. اما قبل از دریافت تصاویر Fomalhaut b، تمام سیارات فراخورشیدی، حضور خود را به طور غیرمستقیم، به عنوان مثال، در برخی موارد، با چرخش گرانشی روی ستارگانشان نشان می‌دادند.

 

وجود سیاره Fomalhaut در سال 2012، از تصاویر گرفته شده با تلسکوپ فضایی هابل، تأیید شد (تصویر زیر را ببینید).

 

به تازگی نام Dagon برای سیاره Fomalhaut b، توسط اتحادیه بین‌المللی نجوم به عنوان بخشی از روند عمومی خود برای دادن نام‌های مناسب به سیارات فراخورشیدی داده شده است. Dagon یک خدای  سوریه باستان بود که نیمی مرد و نیمی ماهی بود.

 

این تصویر ترکیبی فالز کالر که توسط تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده است که حرکت مداری سیاره Fomalhaut b، با نام Dagon را نشان می‌دهد. براساس این مشاهدات، ستاره‌شناسان محاسبه كردند كه این سیاره در مدار 2000 ساله و بسیار بیضوی قرار دارد. به نظر می‌رسد تصویر از طریق ناسا / ESA / P. Kalas.

 

فم‌الحوت در تاریخ و اسطوره شناسی.

فم‌الحوت یا آلفای صورت فلکی ماهی جنوبی، درخشان‌ترین ستاره ماهی جنوبی است و نام Fomalhaut از عربی Fum al Hut گرفته شده است و به معنای دهان ماهی است. به طرز عجیبی، عنوان عربی دیگری برای ستاره به معنای The First Frog در نظر گرفته شده است.

 

در آسمان نیمکره شمالی، صورت فلکی دلو در بالای صورت فلکی ماهی جنوبی قرار دارد. شما می‌توانید یک خط ستاره زیگزاگ شکل را مشاهده کنید که از دلو به سمت ماهی جنوبی می‌رود. این خط از ستاره‌ها نشان دهنده آب جاری شده از ظرف حامل آب است که همانطور که در تصویر زیر نشان داده شده است به دهان باز ماهی می‌رود.

 

به گفته ریچارد هینكلی آلن، فم‌الحوت یكی از چهار نگهبان آسمانها در پارسی باستان و نگهبان شمال بود و از آنها به عنوان ستارگان سلطنتی یاد می‌كردند. (سایر نگهبانان الدبران در صورت فلکی ثور، قلب‌العقرب در صورت فلکی عقرب و قلب‌الاسد در صورت فلکی اسد یا شیر بودند.) در حدود 2500 سال قبل از میلاد مسیح، فم‌الحوت به مشخص نمودن زمستان کمک کرد، به این معنی که به تعریف مکانی که خورشید در ظهر در اولین روز از زمستان از نصف النهار عبور می‌کرد ، کمک کرد.

 

دبران (Tascheter) – اعتدال بهاری (نگهبان شرق)

قلب‌الاسد (Venant) – انقلاب تابستانی (فرشته جنوبی)

قلب عقرب (Satevis) – اعتدال پاییزی (نگهبان غرب)

فم‌الحوت (Haftorang/Hastorang) – انقلاب زمستانی (نگهبان شمال)

 

 ایرانیان بر این باور بودند که آسمان به چهار منطقه تقسیم می‌شود و هر منطقه توسط یکی از چهار ستاره سلطنتی محافظت می‌شود. آنها معتقد بودند ستاره‌ها هر دو قدرت خوب و بد رو نگه میدارند و ایرانیان از آنها را برای راهنمایی در محاسبات علمی آسمان مانند چرخه تقویم قمری/خورشیدی و برای پیش‌بینی در مورد آینده استفاده می‌کردند.

چهار تا پنج هزار سال پیش، ستاره‌های سلطنتی موقعیت تقریبی اعتدالها و انقلابها را در آسمان تعریف کردند. قلب‌الاسد به عنوان ستاره انقلاب تابستانی (فرشته جنوبی)، قلب‌العقرب به عنوان ستاره اعتدال پاییزی (نگهبان غرب)، فم‌الحوت به عنوان ستاره انقلاب زمستانی (نگهبان شمال) و الدبران به عنوان ستاره اعتدال بهاری (نگهبان شرق) شناخته می‌شد. قلب‌الاسد اغلب به عنوان مهمترین ستاره سلطنتی به تصویر کشیده شده است، احتمالا به این دلیل که ارتفاع و شکوه آفتاب انقلاب تابستانی را نشان می‌دهد. اگرچه ستاره‌های سلطنتی به عنوان نشانه‌های فصلی در مدت زمان طولانی تغییر می‌کنند، اما هنوز چهار قسمت از آسمان را نشانه می‌گیرند.

در این تصویر می‌توانید آب دلو که در دهان ماهی جنوبی (واقع در پایین این نمودار) می‌ریزد، دیدن کنید، در آسمان تاریک، شما به راحتی می‌توانید یک خط ستاره زیگزاگی را مشاهده کنید که نمایانگر این جریان آب است. نمودار از طریق ویکی‌مدیا

 

ستاره فم‌الحوت به عنوان ستاره A3V طبقه‌بندی می‌شود. از خورشید ما به طور قابل توجهی داغ‌تر و سنگین‌تر است. تصور کنید که می‌توانید خورشید و فم‌الحوت را در کنار هم در فضا قرار دهید – مثلاً در 10 پارسک یا 32.6 سال نوری ما قرار داشته باشند. در این حالت ، فم‌الحوت تقریباً 17 برابر نور خورشید ما می‌تابد. طبقه‌بندی “V” بزرگترین گروه ستارگان است. رشته اصلی طبقه‌ای از ستارگان را شامل می‌شود که بین درخشندگی، اندازه و دمای آنها رابطه پایداری وجود دارد و یک ستاره در میانسالی به این حالت می‌رسد. سن کنونی خورشید ما سن میانسالی است.

به ستارگانی که در این نمودار بر روی این رشته و منحنی قرار گرفته اند ستارگان رشته اصلی یا ستارگان کوتوله گفته می‌شود.

 

فاصله واقعی Fomalhaut از زمین،  25 سال نوری است. جرم و شعاع Fomalhaut به ترتیب کمی بیشتر از دو برابر و کمی کمتر از دو برابر خورشیدی است. گرمتر از خورشید است (در حدود 8500 کالوین / 8227 درجه سانتیگراد یا نزدیک به 15000 درجه فارنهایت، در مقایسه با 10000 درجه فارنهایت یا 5538 درجه برای خورشید)، این ستاره سوخت خود را سریعتر میسوزاند و عمر کمتری نیز دارد. در حقیقت ، تخمین زده می‌شود که Fomalhaut ممکن است تنها حدود یک میلیارد سال طول عمر داشته باشد (یک دهم خورشید خنکتر ما). در حال حاضر، احتمالاً Fomalhaut کمتر از نیمی از طول عمر خود را داراست.

 

به نظر می‌رسد Fomalhaut یک ستاره تنها مانند خورشید است، اما ستاره ضعیف دیگری در چند درجه‌ای در زیر (جنوب) Fomalhaut  به عنوان همدم فم‌الحوت پیدا شد  که تقریباً در همان مسافت قرار دارد. در سال 2013، محققان دریافتند که Fomalhaut در واقع یک ستاره سه‌تایی است.. در مورد ستاره سوم در سیستم Fomalhaut بیشتر بخوانید:

https://earthsky.org/science-wire/researchers-find-that-bright-nearby-double-star-fomalhaut-is-actually-a-triple

مفهوم هنری از آنچه سیاره در حال چرخش در برابر Fomalhaut باید تحمل كند، در حالی که دیسک گرد و غبار اطراف این ستاره را طی می‌کند. تصویر از ناسا.

 

ترجمه: سارا سیدحاتمی

منبع:

Fomalhaut: The loneliest star

Posted by Larry Sessions and Deborah Byrd in ASTRONOMY ESSENTIALS | BRIGHTEST STARS | September 16, 2019

https://earthsky.org/brightest-stars/solitary-fomalhaut-guards-the-southern-sky

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *