بایسته های نجوم رصدی در مقام عمل فصل دوم: سیر عملی
به نام خدا
نجوم رصدی باید ها و نباید ها
بایسته های نجوم رصدی در مقام عمل
فصل دوم: سیر عملی
مقدمه
بعد از آنکه آموختیم که در مقام فراگیری و آموزش علم نجوم چگونه عمل کنیم حال نوبت به مرحله کاربردی کردن و عملیاتی ساختن آن مطالبی است که در جایگاه تیوری تحصیل کردیم؛در این نوشته بر آن هستیم تا راه صحیح کارکردن در زمینه ی نجوم رصدی ازمنظر عمل را به شما بنمایانیم.
تا چه قبول افتد و چه در نظر آید…
گام اول:شناسایی صورت های فلکی با چشم غیرمسلح
شناختن صورت های فلکی بسیار لذت بخش است. این کار برای شما که به تازگی نجوم را شروع کرده اید بسیار ضروری است. پس از خواندن مطالبی در مورد تحول ستاره ها، با گفتن اینکه: “آن ستاره آبی، رجل الجبار است و آن ستاره قرمز ابط الجوزا” احساس خوشی پیدا می کنید، زیرا با اینگونه است که با شگفتی های آسمان پیوند می خورید.سعی نکنید نام صور فلکی و ستاره ها را به روش کنکور حفظ کنید! بلکه با آنها رفیق شوید! یعنی اگر به علاقه به سراغ هر کدام بروید و سعی کنید که با استفاده از نقشه آنها را بیابید، آهسته آهسته آنها در ذهن شما قرار می گیرند و با یک نگاه به آسمان همه را به یاد می آورید. آیا هیچگاه نشسته اید تا اسم یا نشانی منزل دوستانتان را حفظ کنید؟!
گام اول:شناسایی صورت های فلکی با چشم غیرمسلح
1.برای خریدوکار با تلسکوپ عجله نداشته باشید!
پرداختن به بسیاری از سرگرمی های آموزنده نیاز به صرف هزینه دارد، اما برای ستاره شناسی نیازی نیست شما هزینه زیادی کنید. بعضی ها می پرسند:” با یک تلسکوپ 4 اینچی چه چیزی را می تونیم بینیم؟”
اشتباه اینجاست که بسیاری از تازه کارها تصور می کنند برای شروع باید حتما” تلسکوپی پیشرفته و گرانقیمت خرید. دوست عزیز، شما که هنوز صورت های فلکی را نمی شناسی، استفاده صحیح از نقشه های ستاره ها را بلند نیستی و با اجرام غیر ستاره ای آشنا نیستی، چرا در فکر خرید تلسکوپ هستی؟ در شروع کار، به هیچ وجه تلسکوپ وسیله مناسبی نیست، حتی زیان آور است!!!
2.ببینید؟
افرادی هستند که تلسکوپ های بسیار گران قیمت و رباتیک خریدند و با این تفکر که قلب نجوم آماتوری را در دست گرفته اند، کار خود را شروع کردند. اما در حال حاضر تلسکوپ آنها در گوشه خانه خاک می خورد و در واقع دکور شده است. چرا که کار کردن با تلسکوپ نیاز به دانش اولیه درباره رصدآسمان با چشم غیر مسلح دارد، و درنتیجه کسی که چنین دانشی ندارد، از رصد و کار با تلسکوپ دلسرد می شود.
3.موفقترینهاراصد با چشم غیر مسلح
تجربه نشان می دهد که موفق ترین اخترشناسان آماتور کسانی هستند که کار را با حداقل امکانات و وسایل شروع می کنند. این افراد برای جبران کمبود وسایل، بیشتر به مطالعه و استفاده از نقشه ها گرایش پیدا می کنند. حتی رصد های دقیقی با چشم غیرمسلح انجام می دهند. به همین دلیل مهارتهای رصدی آنها افزایش می یابد و بعدها که امکانات مناسبی به دست می آورند، به خوبی از آن استفاده می کنند.
گام دوم:با دوربین دوچشمی شروع کنید!
بهترین ابزار دوربین دو چشمی است.شاید این سوال پیش آید که چرا دوربین دوچشمی؟
1.دلایل توصیه به دوربین دوچشمی
- دوربین های دوچشمی میدان دید گسترده ای دارند، با آنها راحت تر و سریع تر می توانید اجرام غیر ستاره ای را پیدا کنید. تلسکوپ ها بزرگنمایی زیادی دارند و بخش کوچکی از آسمان را نشان می دهند، پس کار با آنها سخت تر است.
2.تصویر در دوربین های دو چشمی مستقیم است و در صورتی که معمولا در تلسکوپ ها تصویر وارانه با برگردان جانبی است.
- دوربینهای دو چشمی ارزان و در دسترس تر هستند و حمل و نقل آنها آسان است. دوربین دوچشمی توان دید شما را نسبت به چشم غیر مسلح آنقدر افزایش می دهد، که تلسکوپ توان دید شما را نسبت به دوربین دو چشمی. پس دوربین دو چشمی وسیله ای است میان چشم های شما و تلسکوپ. قیمت دوربین دوچشمی معمولا بین یکدهم تا یک چهارم تلسکوپ های کوچک است.
2.تطبیق ویژگی های دوربین دو چشمی نسبت به تلسکوپ
باور نمی کنید! بعضی مناظر آسمانی بوسیله ی دوربین دوچشمی بسیار زیباتر از همان منظره بوسیله تلسکوپ است. مثلا کهکشان آندرومدا با یک دوربین دوچشمی در بسترستارگان راه شیری نمایی بسیار حیرت انگیز دارد. یا تماشای امواجی از توده های میلیاردی ستارگان در اطراف صورت فلکی قوس (مرکز راه شیری) با دوربین دوچشمی حیرت آور است. در حالی که با تلسکوپ نمی توان چنین نمایی را دید! یا خوشه ی پروین، به علت قطر ظاهری بزرگش، تنها با دوربین دوچشمی دیده می شود، و با تلسکوپ تنها می توانید تک تک ستاره هایش را ببینید و از زیبایی اش محروم می شوید!
3.چند توصیه پیرامون دوربین دوچشمی
1.دوربین هایی که عدسی شیئی (عدسی جلوی دوربین) بزرگتری دارند برای کارهای نجومی و رصدی مناسب تر هستند. دوربینهای کوچک تر از 40 میلیمتر مناسب رصد نیستند. دوربینهای مناسب برای رصد بزرگنمایی بین 6 تا 15 دارند.
2.معمولا دوربین های دوچشمی با دو عدد مشخص می شوند.عدد اول نشان دهنده ی بزرگ نمایی و عدد دوم نماینده ی قطر عدسی شیئی بر حسب میلیمتر است. مثلا دوربین100×25یعنی دوربینی که 25 برابر بزرگنمایی دارد و قطر عدسی شیئی آن 100میلیمتر است. هرچقدر عدد دوم بزرگتر باشد، توانایی دوربین در نمایش اجرام کمنور تر بیشتر خواهد بود.
3.دوربین های بزرگ حتما باید روی پایه ی دوربین عکاسی نصب شوند وگرنه کار با آنها بسیار طاقت فرسا است.
گام دوم:با دوربین دوچشمی شروع کنید:4.گزینه های پیشنهادی برای دوربین های دوچشمی
1.رصد اجرم غیرستاره ای مانند: سحابیها، خوشه های ستاره ای، کهکشانها و… را با دوربین دوچشمی مشاهده کنند. بیشتر 110 جرم غیرستاره ای موجود در فهرست مسیه با دوربین های دوچشمی قابل مشاهده هستند.
2.ماه : سطح ماه پوشیده است از حفره ها، دشتها و رشته کوه ها. با استفاده از نقشه ماه و دوربین دوچشمی می توانید دهها حفره، رشته کوه و… را با نام هایشان شناسایی کنید.
3.رصد دوتایی ها و چند تایی ها:بسیاری از تک ستاره هایی که در آسمان مشاهده می کنید، دوتایی یا چندتایی هستند. دوربین های دوچشمی بعضی از آنها را تفکیک می کنند.
4.بررسی تغییرات درخشندگی متغییرها :درخشندگی بعضی از ستاره ها تغییر می کند که به آنها ستاره های متغییر می گویند. بررسی تغییرات درخشندگی متغییرها از دیگر فعالیتهایی است که آماتورها انجام می دهند.
5.بررسی و رصد حرکت سیارک ها و دنباله دارها :آیا می دانستید دنباله دارها را اغلب ستاره شناسان آماتور کشف می کنند؟
- بررسی .دو نــکتــه
1.آشنایی با نقشه های ستاره ایی: انجاماین کارها زمانی امکان پذیر است که شما با نقشه های ستاره ای آشنا باشید، به کتاب های مرجع مراجعه کنید و اطلاعاتی در مورد اجرامی که مشاهده می کنید، به دست آورید. توجه داشته باشید که مهارت هایی که در استفاده از نقشه ها و مطالعه کتاب های مرجع کسب می کنید در آینده، هنگام بهره گیری از تلسکوپ هم به درد شما می خورد.
2.ثبت داده ها و گزارش نویسی رصدها: از مهمترین کارهایی که رصدکنندگان آماتور انجام می دهند، ثبت رصدها است. هرچه بیشتر مهارت های رصدی کسب کنید، رصدهایتان را دقیق تر ثبت خواهید کرد و گزارش های دقیق تری خواهید داشت.
با مشاهده همین گزارش ها به راحتی می توان آماتورهای پیشرفته را از مبتدی تشخیص داد.
گام سوم :کار با تلسکوپ
هنگامی که به خوبی با رصدهای آماتوری آشنا شدید و اطلاعات زیادی کسب کردید، زمان استفاده از تلسکوپ فرا می رسد.
پیشنهاد می کنم تلسکوپ هایی را که بیشتر جنبه اسباب بازی دارند را استفاده نکنید. این روزها در مغازه های لوازم التحریر و اسباب بازی فروشی تلسکوپ های کوچک چینی بسیار به چشم می خورد. این تلسکوپ ها ظاهری زیبا دارند اما در رصد کارایی ندارند. اگر می خواهید با این نوع تلسکوپ ها کار کنید بهتر است وقت خود را صرف دوربین دوچشمی کنید.
1.ویژگی های یک تلسکوپ مناسب
تلسکوپ های مناسب دو ویژگی دارند:
1ـ پایدار و محکم هستند و استقرار خوبی دارند.
2ـ کیفیت عدسی ها یا آینه های شان بسیار خوب است.
تلسکوپ ها با اندازه عدسی یا آینه 6 تا 5/12 سانتی متر (5/2 تا 5 اینچ) برای رصد های معمولی مناسب هستند. هرقدر اندازه قطر عدسی شیئی یا آینه تلسکوپ بزرگتر باشد، توان جمع آوری نور آن بیشتر است و اجرام را درخشان تر نشان میدهد. در عین حال تلسکوپ نباید آنقدر سنگین باشد که در حمل و نقل آن دچار مشکل شوید چون در بعضی از رصدها لازم است خارج از شهر بروید.
آسمانتان پر ستاره…
نویسنده: محمدجواد نوروزی