آسمان با گوشه چشم
برخی اوقات در زندگی روزمره پیش آمده که برای دیدن برخی موارد اطرافیان به ما توصیه می کنند “با گوشه چشم نگاه کن بهتر مشخص هست” . حالا این مشاهده گوشه چشمی در امری تخصصی چون رصد و مشاهده اجرام سماوی با چشم غیر مسلح هم به ما کمک های شایانی میکند و بعضا اجرامی که روشنایی اندکی دارند ولی اندازه زاویه ای مناسبی دارند و در زمینه آسمان جای گرفتند را نمی توان به صورت مطلوبی با دید مستقیم مشاهده کرد ولی زمانی که با گوشه چشم انها را مشاهده می کنیم وضعیت بهتری را از لحاظ وضوح تصویر پیدا می کنند و تاحد بهتری مشخص می شوند و درصدی از محو بودن کم می شود . این داستان بهرحال واقعیتی هست که همه افراد چه رصد گر و چه عموم مردم آن را تجربه کرده اند . حال این سوال پیش می آید که دلیل این مسئله چیست ؟
با اندکی مطالعه در رابطه با ساختار چشم و عملکرد شبکیه چشم و سلول های تشکیل دهنده آن می توان به پاسخ این سوال شیرین دست یافت .
چشم انسان کره ای است به قطر ۲٫۵سانتیمتر که حدودا ۷ گرم وزن دارد و به وسیله سه جفت عضله خارجی در حفره حدقه قرار گرفته است و حکم دو تلسکوپ کوچک را دارد که خداوند متعال با ظرافت به ما عطا کرده که ما باید به خاطر این اپتیک ظریف ولی قدرتمند شاکر خدا باشیم . ولی خب برای دیدن ژرفای آسمان باید این اپتیک های کوچک رو تقویت کنیم که این کار را در علوم مرتبط با اخترشناسی و رصد با دوربین های دوچشمی و تلسکوپ انجام می دهند ولی خب بعضی اوقات با در نظر گرفتن نکاتی مثل همین مسئله مشاهده از گوشه چشم میشود اندکی کارایی این اپتیک های کوچک را بالا برد .
شبکیه داخلیترین لایه چشم و محل تشکیل تصویر است که از یک ردیف سلول رنگدانه دار و سه ردیف عصب تشکیل شده .در عصب شبکیه دو نوع سلول به نام سلولهای استوانهایcells rod و سلولهای مخروطیCone cellsقراردارند.آنچه که باعث می شود مشاهده با گوشه چشم در مواقع مواجه با اجسام و تصاویر تاریک به داد ما برسد سلول های استوانه ای هستند .
سلول های استوانه ای
این سلول ها همراه باسلول های مخروطی جریان الکترومغناطیسی نور را به پیغام عصبی تبدیل کرده و از طریق عصب بینایی به لوب پس سری مغز انتقال می دهند . سلولهای استوانهای بیشتر در نور کم تحریک میشوند و به مغز توانایی دیدن در تاریکی را میدهند و صدمه به آنها سبب بیماریهای کند بینی همچون شبکوری میشود.این سلولها به رنگها حساس نیستند به همین دلیل بینایی در تاریکی به رنگ سیاه، سفید و طیفی از خاکستری است. حال چیز مهمی که در رابطه با مشاهده از گوشه چشم وجود دارد محل قرار گیری این سلولها است .بیشترین تمرکز سلولهای استوانهای در بخشهای کناری شبکیه، و کمترین تمرکز آنها در لکه زرداست. لکه زرد بخش دیگری از شبکیه است که در امتداد محور نوری کره چشم قرار دارد و در دقت و تیزبینی چشم نقش دارد. پس با این حساب زمانی که با گوشه چشم نگاه می کنید در واقع سلول های استوانه ای را درگیر جذب نور اندک رسیده به چشم می کنید و اندکی بهتر نسبت به مشاهده مستقیم می تواند مشاهده کنید .
قابل ذکر است سلولهای مخروطی برخلاف سلول های استوانهای، در نور قوی بیشتر تحریک میشوند و به مغز توانایی دیدن رنگها و جزئیات ظریف اشیا را میدهند.
نوشته استاد عزیز جناب اقای محمدمسعود صحت بخش
سورن مانولیان، عکاس ارمنی موفق شد تا نزدیکترین تصاویر ممکن از چشم انسان را به ثبت برساند.این عکاس حدود 15 عکس از این تصاویر را منتشر کرد که انسان را هرچه بیشتر به پیچیدگی خلقت و قدرت خالق نزدیکتر میکند.